Wojewódzka i Miejska Biblioteka Publiczna w Rzeszowie

"Berta Isla” Javiera Maríasa to kronika oczekiwania.

Berta Isla (isla to po hiszpańsku wyspa) czeka na swego męża niczym Penelopa na Odyseusza przez 12 lat. Tomás Nevinson, jej mąż, podstępem zwerbowany do pracy w wywiadzie ze względu na niezwykły talent językowy i naśladowczy, przez te lata z subtelnego młodzieńca stał się człowiekiem skupionym na sobie, udręczonym, przygniecionym ciężarami i ciągnącym balast. Autor Javier Marías (urodzony w Madrycie w 1951 r.) cieszący się ogromnym uznaniem czytelników i krytyki literackiej nie tylko w Hiszpanii, porównuje pracę agenta wywiadu do trzecioosobowego narratora w powieści, który decyduje i opowiada, ale nie można się do niego z niczym zwrócić i niczego zakwestionować. Agent wywiadu jest jak podmuch wiatru, który zmieniając kierunek, ratuje statek albo jak śnieżyca, która zaciera ślady, dezorientując pościg i psy gończe. Już od pierwszych stron powieści wiemy, że mamy do czynienia z dziełem wybitnym, które na zawsze zapadnie w naszą pamięć. Nie ze względu na akcję, która jest tylko klamrą spajającą dygresje i przemyślenia autora. Czas akcji to druga połowa XX wieku, czas wojny w Falklandach-Malwinach, walk w Irlandii Północnej, czas komunizmu we Wschodniej Europie. To też prawdopodobne obszary działań Tomása Nevinsona. Berta Isla w tym czasie mieszka w Madrycie, w Hiszpanii generała Franco, dzieląc czas na wychowywanie dzieci i pracę na uniwersytecie. Po kilkunastu latach pracy w tajnych służbach i ukrywania się, Tomás wraca do Madrytu, mając świadomość, że już do końca życia nie może czuć się bezpiecznie. I podejmuje próbę odbudowania relacji z żoną i dziećmi. Czytelniczkom powieść początkowo wydawała się trudna w odbiorze, a nawet nudna. Z każdą przeczytaną stroną zaczęły doceniać nieoczywisty sposób narracji Javiera Maríasa. Do tego stopnie, treść „Berty Isli” stała się nawet tematem ich prywatnych rozmów. Celowe zabiegi spowalniania akcji, by czynić literackie odniesienia czy rozliczne dygresje pozornie zupełnie niezwiązane z treścią książki nadają jej specyficznego uroku. Wiedza autora na temat tajnych służb jest bardzo rzetelna. W wywiadzie dla „Zwierciadła” (5/2021) Vincent Viktor Severski, były oficer wywiadu a obecnie autor powieści szpiegowskich, wyznaje: Nasze związki wystawiane są na ciężką próbę. Musi być zaufanie, bezgraniczne. Żona nie może o nic zapytać. Ale nie to jest najgorsze, najgorsze jest to, że nie możemy nic powiedzieć. W tym roku Javier Marías wydał kolejną powieść zatytułowaną nomen omen „Tomás Nevinson”. Gdy tylko zostanie przetłumaczona na język polskich z pewnością stanie się przedmiotem ożywionej dyskusji.