Wojewódzka i Miejska Biblioteka Publiczna w Rzeszowie

Zagmatwany świat Kazuo Ishiguro

16 kwietnia 2018 r. w DKK „Liberatorium” Miejskiej Biblioteki Publicznej w Jaśle odbyła się rozmowa o książce Kazuo Ishiguro „Malarz świata ułudy”.Kazuo Ishiguro „Malarz świata ułudy”. Ishiguro umieścił akcję powieści tuż po II wojnie w czasach trudnych dla japońskiego imperium. Zmiany jakie dostrzega bystry obserwator nie zachodzą tylko w mocno zniszczonym krajobrazie, ale także w mentalności ludzi. Nie jest to może książka wybitna, aczklwiek narracja emerytowanego malarza Masuji Ono, staje się pretekstem do poznania japońskiej kultury oraz obyczajów z jej układnością, kurtuazją i bon tonem. Niezwykle ciekawa jest galeria postaci i postaw wobec minionego porządku, którego przedstawicielem jest Ono. Ten porządek narzuca mu skrojony na miarę sposób myślenia, gdzie słowo mistrza ma wymiar ostateczny i bezdyskusyjny:

Widać to wyraźnie w koncepcji szkół artystycznych, gdzie młodzi adepci są poddani presji mistrza i nauczyciela, pilnującego nieprzekraczania obowiązującej w szkole wykładni smaku – mówi Stanisława Czernik.

Zarówno Ono Masuji, jak również jego przyjaciele, członkowie rodziny zdają się szamotać w jej więzach. Młodzi buntują się, starzy trochę bezradnie próbują dostosować się do nowych czasów, gdy wielowiekowe konwencje i obyczaje pod wpływem wojny ulegają powolnej erozji – uzupełnia.

Przed wojną życie kulturalne miast Japonii skupiało się w reprezentacyjnych lokalach, gdzie przy dobrym alkoholu dyskutowano o sprawach poruszających miejscowy świat artystyczny. Panował tam szczególny klimat, który stwarzał artystom „świat ułudy”. Pobudzał go nocny świat uciech w towarzystwie gejsz, śpiewów, tańców, rozrywek i popijawy – stwierdza Barbara Tora.

Maria Kantor podziela zdanie malarza Gisaburo, że najlepsze rzeczy zdarzają się w nocy i znikają o poranku.

Krystyna Ziemba: Niezwykle subtelne w warstwie słownej jest przekazywanie emocji i uczuć przez przyrodę.

Waldemar Tokarczyk bardzo wysoko ceni literaturę japońską. Polecił na zakończenie inną głośną powieść noblisty „Okruchy dnia”, Kobo Abe „Kobietę z wydm”, Junichiro Tanizaki „Japoński most snów”. Wszystkie książki dostępne są w naszej  bibliotece.

Kazuo Ishiguro „Malarz świata ułudy”

Masuji Ono – japoński malarz, przeszedłszy na emeryturę, próbuje dokonać rozrachunku swojej przeszłości zawodowej i społecznej, obnażając skrywane skrzętnie dotąd, mniej chwalebne okresy i wstydliwe zachowania. Siłą rzeczy musi przenieść się myślami wstecz do okresu, kiedy stawiał kroki jako początkujący malarz pod kierunkiem sławnych i znakomitych mistrzów. Przed wojną życie kulturalne miast Japonii skupiało się w reprezentacyjnych lokalach, gdzie przy dobrym alkoholu dyskutowano o sprawach poruszających miejscowy świat artystyczny. Panował tam szczególny klimat, który stwarzał artystom „świat ułudy”. Pobudzał go nocny świat uciech w towarzystwie gejsz, śpiewów, tańców, rozrywek i popijawy. Ogólnie panowała opinia, że artyści są „rozpaczliwie naiwni” często z dziecinnym wręcz pojęciem o sprawach tego świata. Życie w okresie działań wojennych niewiele zmieniło z tych przyzwyczajeń. Jedynie zmienił się stan miasta podlegający zniszczeniom wojennym. Jednostki miały wyrzuty sumienia i usiłowały po wojnie wynagrodzić to przyczyniając się do odbudowy kraju poprzez działanie na rzecz odrodzenia i rozwoju artystycznego Japonii. Sam Masuji Ono zrobił to w bardzo decydującej chwili życia jego rodziny a mianowicie w chwili, gdy jego dom odwiedziła rodzina przyszłego zięcia. Z tej okazji mogliśmy poznać niezwykle ciekawe zwyczaje z racji swatania. Wywiad (szczególnie ze strony starającego się o rękę dziewczyny) o rodzinie panny, był wnikliwy i stanowił decydujący argument, by małżeństwo doszło do skutku. Dlatego też wszystkie wcześniejsze wydarzenia, które się kładły cieniem na dobrym imieniu rodziny, stanowiły „języczek u wagi” zawarcia przyszłego małżeństwa. Rodzina panny robiła wszystko by przyjaciele i otoczenie wyrażali się o nich pozytywnie. Bezkompromisowe zachowanie Masuji podczas tak ważnego spotkania było swoistym rodzajem harakiri ponieważ z odwagą przyznał się do wcześniejszych swoich słabości i zaniedbań. Przeważyło to szalę i zdobyło zaufanie przyszłych teściów. Miało to jeszcze jeden dodatkowy walor - pozwoliło malarzowi dokonać rozrachunku z samym sobą i ocenić właściwie własną twórczość.

Barbara Tora DKK „Liberatorium” MBP w Jaśle

 Książka Kazuo Ishiguro „Malarz świata ułudy” jest dla mnie bardzo trudna ponieważ autor na przemian opisuje wspomnienia emerytowanego malarza Masuji Ono sprzed wielu lat, a potem wplata dygresje i opinie innych ludzi. Kazuo Ishiguro ur. W 1954 r. w Nagasaki i od 1960 r. mieszkający w Wielkiej Brytanii, nie może sam pamiętać co się działo na świecie w czasie II wojny światowej. Masuji Ono, opowiada swojemu wnukowi Ischiro, jak zmienił się świat. Dawniej budowano piękne domy, otwarte na ogród, który je otaczał a w ogrodzie było wiele drzew, krzewów i pięknych kwiatów. A teraz w Tokio, które liczy 32,5 miliona mieszkańców na powierzchni 8300 km2, jest bardzo ciasno i dlatego buduje się wielopiętrowe bloki mieszkalne, w których młodzi Japończycy kupują przeważnie dwupokojowe mieszkania z niskimi sufitami. W Polsce jest zupełnie odwrotnie: ludzie biedni dalej mieszkają w blokach, a bogaci poza miastami budują rezydencje z ogrodami, altanami, jeziorkami itp. Jeden z bohaterów powieści, malarz Gisaburo zwykł mawiać: „Najlepsze rzeczy to te, które zdarzają się w nocy i znikają o poranku”. Umiał cenić to, co ludzie nazywają tytułowym światem ułudy. Spotkania rodzinne w Japonii są podobne do naszych z wyjątkiem innego rodzaju potraw i alkoholi. Dawniej tak w Polsce jak i w Japonii kilkadziesiąt lat temu spotkania rodzinne były uroczyste w czasie Świąt, urodzin czy imienin członków rodziny. A teraz bogate rodziny nie spotykają się razem, tylko wyjeżdżają do dobrych hoteli i tam świętują. Ja, podobnie jak głównu bohater, gdy wróciłam do zniszczonego przez Niemców Jasła, pamiętam zwęglone domy i ciepłe spotkania rodzinne. Cieszę się, że moje miasto wygląda teraz nowocześnie i pięknie. Historia nigdy nie stoi w miejscu i nikt z nas nie wie co może być za 50 lat. Oby było spokojnie u nas i na całym świecie!!!

Maria Kantor DKK „Liberatorium” MBP w Jaśle

Treścią powieści jest narracja malarza Ono Masujiego, złożona z bieżących zdarzeń oraz dygresji związanych z przeszłością. Spójna, podporządkowana głównemu celowi, związanemu z powinnościami, wymaganymi przez obyczaj, wydawania córki za mąż. Kontynuując zabiegi wokół zapewnienia odpowiedniego prestiżu rodziny, wobec przyszłej rodziny męża córki Noriko, malarz ma okazję do weryfikacji dawnych związków towarzyskich, przyjaźni osobistych i zawodowych. Odkrywa dla siebie nowe perspektywy w spojrzeniu na przeszłe zdarzenia, ale przy okazji przewartościowuje i zmienia własne osądy i przemyślenia. Konfrontuje rzeczywistość powojenną i przedwojenną, własne osiągnięcia i postawy jako artysty, ojca i przyjaciela w opozycji do współczesności oraz własnej rodziny (córek, zięciów, wnuka a także aktualnych i byłych już przyjaciół). Do takiej analitycznej i skrupulatnej postawy skłania narratora nie tylko osobista uczciwość i wrażliwość artysty, przyzwyczajonego do wnikliwego postrzegania gry światła i cienia, meandrów linii i współbrzmienia palety barw – to efekt jego profesji. Wielkie znaczenie ma tutaj kultura w jakiej żyje. Jest to kultura niezwykle wyrafinowana, kształtująca nie tylko gusty artystyczne i standarty cywilizacyjne ale przede wszystkim formująca postawy ludzkie i systemy wartości, kładąca tak wielki nacisk na konwencje i przestrzeganie standartów i ról społecznych, kształtuje typ człowieka odpowiedzialnego za każde swoje zachowanie, przestrzeganie przyjętych norm i konwencji społecznych, nie dopuszcza w zasadzie osobistej ekspresji. Człowiek, także artysta jest przede wszystkim członkiem społeczeństwa, poddany w każdej dziedzinie jego kontroli. Widać to wyraźnie w koncepcji szkół artystycznych, gdzie młodzi adepci są poddani presji mistrza i nauczyciela, pilnującego nieprzekraczania obowiązującej w szkole wykładni smaku. Jest to moim zdaniem, najciekawszy aspekt tej powieści przez to, że jednak kultura japońska tak bardzo różni się jeszcze od kultury europejskiej z jej kultem indywidualizmu. Zarówno Ono Masuji jak i jego przyjaciele, członkowie rodziny zdają się szamotać w jej więzach. Młodzi buntują się, starzy trochę bezradnie próbują dostosować się do nowych czasów, gdy wielowiekowe konwencje i obyczaje pod wpływem wojny ulegają powolnej erozji. Mimo to, duch starej japońskiej cywilizacji z jej kultem hierarchii, wyrafinowaniem, wysublimowanym smakiem artystycznym, rycerskim ideałem powinności obywatelskich i obowiązku, ciągle zdaje się przenikać przez różne wpływy, nie poddając się tak łatwo. Autor z wnikliwością i dużą sympatią opisuje to w działaniach i przemyśleniach swego bohatera. Książka jest bardzo interesująca poprzez przybliżenie czytelnikowi z Europy, jakże czasem odmiennego ale zawsze wartego poznania świata i jego wartości dla kultury i cywilizacji ogólnoludzkiej.

Stanisława Czernik DKK „Liberatorium” MBP w Jaśle