Wojewódzka i Miejska Biblioteka Publiczna w Rzeszowie

Zapach kwiatów i farb – Berthe Morisot

7 maja 2018 w ramach DKK „Liberatorium” Miejskiej Biblioteki Publicznej w Jaśle rozmawialiśmy o książce Dominique Bona „Berthe Morisot. Tajemnica kobiety w czerni”. Dominique Bona „Berthe Morisot. Tajemnica kobiety w czerni”. To biografia jednej z bardziej interesujących artystek dziewiętnastego wieku. Należała do grupy impresjonistów i przyjaźniła się m. in. z braćmi Manet, Claude Monet, Edgar Degas, Henri Fantin-Latour'em, ponoć zalecał się do niej Puvis de Chavannes. Ostatecznie jej mężem został Eugene Manet – brat Eduarda. Jednakże to zniewalająca i pełna polotu osobowość szwagra, wywarły decydujący wpływ na nią i jej malarstwo. W listach przyznaje, że długie rozmowy podczas pozowania rozbudzały jej intelekt. Była najzdolniejszą i najbardziej pracowitą z sióstr, chociaż wszystkie trzy startowały z podobnego pułapu. Edma i Yves nie wyszły poza schemat mieszczańskiej obyczajowości, nakazującej kobiecie dobrze wyjść za mąż. Nie rozumiano tych obrazów, wyśmiewano je, a nowe techniki odczuwano jako brak umiejętności rysunku i poczucia formy. To, że Berthe poszła w tym rewolucyjnym kierunku, świadczy o jej wyjątkowej sile, smaku i prawdziwym talencie – uważa Stanisława Czernik.

Książce można sporo zarzucić, jak choćby infantylne wstawki i nadmierną egzaltację. Pomimo tego udało się autorce uwiarygodnić postać Berthe, która pomimo że całe życie borykała się z anoreksją, umiała wywalczyć sobie silną pozycję w zmaskulinizowanym świecie sztuki.

Dominique Bona „Berthe Morisot. Tajemnica kobiety w czerni”.

Autorka wielu powieści biograficznych tym razem wzięła na swój literacki warsztat życie kobiety nietuzinkowej - Berthe Morisot, która pochodziła z zamożnego mieszczaństwa francuskiego i w związku z tym wychowywana była na typową jego przedstawicielkę, damę obytą z kulturą i sztuką ale spełniającą się w dobrym zamążpójściu i wychowywaniu dzieci, ograniczoną wszelkimi konwenansami społecznymi, związanymi z jej statusem - zboczyła z utartej zwyczajem ścieżki i wybrała własną drogę. Była to droga poświęcenia się przede wszystkim sztuce i to nie sztuce uprawianej towarzysko, dla przyjemności i rozrywki ale sztuce prawdziwej i życiu, które miało służyć realizacji własnej wizji artystycznej. Mimo, że Berthe miała trochę poprzedniczek na tej drodze to ciągle była to droga niedostatecznie przetarta dla kobiet, pełna trudności i ograniczeń. Aby konsekwentnie na nią wkroczyć i odważnie podążać trzeba było wiary i wielkiego przekonania o własnym talencie i sensie takiego wyboru. Młoda dziewczyna z mieszczańskiego domu była dostatecznie silna i miała wielką wiarę w siebie. Oprócz niewątpliwego talentu posiadała cechy charakteru niezbędne do realizacji swojej wizji artystycznej: odwagę przełamywania własnych ograniczeń, chęć ciągłego uczenia się, pracowitość. Jej skłonność do osobności, uczciwość, swoista etyka artysty wymagająca przekraczania własnych ograniczeń, pomogła jej z czasem zdobyć uznanie i wejść na równym statusie do wyborowego klanu bohemy artystycznej Francji. Została już nie tylko przyjaciółką Maneta, Moneta, Renoira, Degasa i innych tuzów malarstwa, od których wtedy się zaroiło ale jedną z nich, wystawiającą w salonie odrzuconych, później innych prestiżowych galeriach, doceniona przez nich ale i przez publiczność, co nie było łatwe. Sztuka impresjonistów, jak ich wówczas zbiorowo nazywano, mimo różnych odrębności osobowości artystycznych a nawet warsztatowych, była bowiem sztuką początkowo całkowicie odrzucaną przez publiczność, nawykłą do malarstwa tzw. wzniosłych idei, malarstwa zastygłego w konwencji akademizmu i mieszczańskiego gustu w przedstawianiu wyidealizowanych, napuszonych i ckliwych tematów. Zmieniało się społeczeństwo, cywilizacja czyniła postęp w różnych dziedzinach życia ludzi, postęp techniczny i naukowy rozsadzał zastane formy, musiała więc zmieniać się sztuka, reagować na nową wrażliwość. Tą nową sztukę uosabiał właśnie impresjonizm, dla nas dzisiaj oswojony i „ładny”, cokolwiek by to miało znaczyć, dla ówczesnego mieszczaństwa jawił się jako zbyt rewolucyjny. Nie rozumiano tych obrazów, wyśmiewano, nowe techniki odczuwano po prostu jako brak umiejętności rysunku, brak poczucia formy. To, że Berthe poszła w tym rewolucyjnym kierunku, świdczy o jej wyjątkowej sile, smaku i prawdziwym talencie. Fakt, że zrobiła to jako kobieta świadczy o tym, że ten talent był na tyle duży a własna wizja oryginalna, aby przebić się w tym bogatym w wielkie indywidualności środowisku. Ta siła była właśnie jej tajemnicą. Tajemnicą geniuszu, którego broniła w swoim życiu – na przekór własnemu środowisku, z którego wyszła, na przekór oczekiwaniom wobec niej jako kobiety, żony, matki. Autorka z wielką pieczołowitością opisuje życie Berthe: społeczne, rodzinne, uczuciowe. Kreśli wielobarwny obraz jej otoczenia, szczególnie środowiska malarzy. Unika banałów, daje wiele ciekawych zjawisk i analiz malarskich potrzebnych do zrozumienia tej sztuki. Na pewno warto przeczytać tę książkę dla wzbogacenia swojej wiedzy z zakresu sztuki, szczególnie jeśli bliski estetycznie jest dla czytelnika impresjonizm.

Stanisława Czernik DKK „Liberatorium”

Dominique Bona „Berthe Morisot. Tajemnica kobiety w czerni”

Książka jest wspaniale napisana. Dla mnie jest bardzo interesująca, ponieważ od dzieciństwa interesuje mnie malarstwo. Mój stryj, Andrzej Majewski i jego żona Olga kolekcjonowali dzieła sztuki: obrazy, zegary, porcelanę itd. Na prezent ślubny dostałam od nich obraz Marcina Mroza: „Pejzaż jesienny”. Swoje zbiory podarowali do Muzeum Archidiecezji w Tarnowie. Moja córka skończyła Liceum Plastyczne w Tarnowie i w moim mieszkaniu wisi na ścianach kilkanaście jej obrazów. Gdy podróżowałam po Europie widziałam dzieła Berthe Morisot w Luwrze, Musee d’Orsay. Berthe Morisot ur. 14.I.1941 r. - zmarła w 1985 r. Była zdolniejsza niż jej siostry, bardzo dumna i skryta. Siostry Berthe chciały wyjść za mąż i rodzić dzieci, a ona dążyła do „bycia sobą w pełni szczerości”. Pozowała Eduardowi Manetowi i w pewnym momencie zaczęła sama malować. Choć zakochana w Eduardzie, zdecydowała się poślubić jego młodszego brata, Eugene’a, starszego od niej o 7 lat. Podróżowała po Europie, bo „miała potrzebę nowego nieba”. Jej córeczka „Bibi” była podobna do Manetów, a nie do niej. Dzieci wtedy wychowywało się zupełnie inaczej niż teraz. Chodziło się z nimi do muzeów, uczyło gry na fortepianie. Berthe spędzała dużo czasy na malowaniu! Po śmierci męża malowała tylko kobiety. Na jeden swój obraz „Drzewo czereśniowe” poświęciła półtora roku 1891/1892. To jest jeden z jej najsławniejszych obrazów. Kiedy na wiosnę 1895 r. zapanowała epidemia grypy, Berthe zaraziła się od Julie i o dwudziestej trzeciej umarła wypowiadając tylko jedno słowo - „Julie”.

Maria Kantor DKK „Liberatorium”MBP w Jaśle