Wojewódzka i Miejska Biblioteka Publiczna w Rzeszowie

Dina Gronelv – heroina Północy

19 czerwca 2017 r. w Dyskusyjnym Klubie Książki „Liberatorium” Miejskiej Biblioteki Publicznej w Jaśle rozmawialiśmy o książce Herbjorg Wassmo „Księga Diny”.

Główna bohaterka Dina Gronelv, córka referendarza Holma zmaga się z traumą tragicznej śmierci matki, której jak się jej wydaje jest przyczyną. Trauma ta determinuje życie Diny, stygmatyzując je cierpieniem i walką. Tylko błyskotliwa inteligencja, logika i fizyczna siła pozwalają przetrwać w surowym klimacie Norwegii. To kobieta z krwi i kości. Dzika i nieokiełznana, która drwi z ascetycznych zasad religijnych i obyczajowych. Kieruje się własną moralnością i pragnieniem ciała. Źródłem wiedzy o świecie i ludziach jest dla niej Biblia - „Księga Hjertrud”, podarunek od zmarłej matki. Dina nie może wzbudzić w sobie oczyszczającego płaczu, który ukoiłby ból po jej stracie: Żal to są obrazy, które się w sobie nosi – wyjaśnia główna bohaterka. Jesteśmy także świadkami przeobrażenia się nimfetycznej Diny Holm we władczą Dinę Gronelv, obserwatorami jej psychicznego i fizycznego dojrzewania. Dina została wychowana w surowym kraju, w wierze kształtowanej przez protestantyzm z jego wymagającymi i restrykcyjnymi normami. Wybujała zmysłowość i emocjonalność dziewczyny nie znajdują ujścia, a styl życia jej środowiska nie sprzyja marzeniom o swobodnej artykulacji potrzeb, chociażby artystycznych – uzupełnia Stanisława Czernik. Bezbłędna intuicja Diny wyznacza jej cel – dodaje Teresa Furmanek-Wnęk. Książka Wassmo nie przytłacza, mimo brutalnych opisów. Narracja przeplatana jest cytatami z Biblii oraz narracją odautorską głównej bohaterki. Powieść została zekranizowana w 2002 r., a w rolę pięknej Diny wcieliła się Maria Bonnevie.

Księga Diny to właściwie w zamierzeniu autorki nie powieść ale przypowieść a nawet baśń. Świadczy o tym nie tylko układ wątków poprzedzony biblijnymi cytatami, lekko archaizujący język, pełen odniesień i aluzji – ale również umieszczenie środka ciężkości przedstawionego nam dramatu dziewczyny już na początku zdarzeń, uruchomionych przez nieumyślne spowodowanie przez bohaterkę śmierci własnej matki. To zdarzenie determinuje wszystko co stanie się z nią później, bez względu na okoliczności życia, jej własne pragnienia i dążenia. Właściwie ten środek ciężkości jest przesunięty i ma źródło w interpretacji luterańskiej Biblii. Jest to nauka o predestynacji, przeznaczeniu człowieka, na które nie ma on większego wpływu poprzez swoje działania. Łaskę może okazać i winę może odkupić tylko Bóg. Dina jest wychowana w surowym kraju, w wierze kształtowanej przez protestantyzm z jego wymagającymi i restrykcyjnymi normami. Ludzie z jej otoczenia tłumią emocje i pragnienia, kary i reguły życia są surowe i okrutne. Wybujała zmysłowość i emocjonalność dziewczyny nie znajdują ujścia a styl życia jej środowiska nie sprzyja marzeniom o swobodnej artykulacji potrzeb, chociażby artystycznych. Dziecko raz złamane straszną traumą jest łamane i ciosane przez kulturę środowiska i religię bez taryfy ulgowej. Dziewczyna wierzy, że to ona zabiła własną matkę więc będzie zawsze zabijać tych, których kocha. Tak napędza się trauma i w końcu przepowiednia spełnia się powodując dalsze tragedie. Czy nie było wyjścia z tej matni? Pewnie w tym czasie i w tych warunkach społecznych, w tak ukształtowanych religijnie środowiskach nie było innego wyjścia jak ucieczka w chorobę, smutek, czasem zbrodnię. Literatura i sztuka skandynawska do dzisiaj jest pełna takich konfliktów i bohaterów po dziś dzień. I nie tylko ładna powieść o Dinie o tym świadczy ale cała wielka litratura, malarstwo, film z tego kręgu kulturowego. Weźmy chociażby sztuki Strindberga, filmy Bergmana, powieści Hamsuna czy cały odrębny styl skandynawskich „kryminałów”. Powieść czyta się bardzo dobrze, zaciekawia budując nastrój pewnej grozy, daje ciekawy opis obyczajowy i dobrze zarysowane, krwiste i z charakterem postaci bohaterów, nie tylko główne j bohaterki Diny. Z pewnością książka warta przeczytania.

Stanisława Czernik DKK „Liberatorium” MBP w Jaśle