Wojewódzka i Miejska Biblioteka Publiczna w Rzeszowie

„Zdarzyło się 16 stycznia (albo kiedy indziej)…”- spotkanie DKK

            Zdarzyło się pierwszego września (albo kiedy indziej) to powieść, która zdobyła wszystkie najważniejsze nagrody dziewiątej edycji Angelusa. Pavol Rankov i jego polski tłumacz Tomasz Grabiński znaleźli sposób, by pogodzić gusty krytyków i czytelników.

 Pavol Rankov opisał polityczne, społeczne i egzystencjalne losy swej ojczyzny, ale udało mu się w tę historyczną powieść wpleść barwną historię ludzi. Trzech młodocianych przyjaciół – Czech Jan, Węgier Peter i Żyd Gabriel – założyli się między sobą, że ten, kto pierwszy przepłynie długość basenu, zdobędzie prawo do pierwszeństwa w ubieganiu się o względy pięknej koleżanki, Słowaczki Marii. Zawody, przerwane przez drobny incydent, nie zostaną rozstrzygnięte przez następne 30 lat. W życie młodych bohaterów, zmuszonych do przejścia wężowym ruchem przez ten labirynt, wkroczą bowiem historia z polityką i nic już nie będzie takie samo.Im bardziej zawiła staje się środkowoeuropejska historia, tym bardziej Rankov stara się uklasycznić swoją powieść. Szlachetność postaw i trwanie przy podstawowych wartościach przynosi bohaterom – niejako na przekór podłym czasom – ocalenie. Natomiast przejrzystość języka i lekkość stylu chronią czytelników przed zagubieniem się w nieprzyjaznym świecie. „Zdarzyło się pierwszego września” jest podwójnym zwycięstwem literatury, która jednocześnie ocala i unieważnia. Ocala pamięć o pokoleniu, któremu przyszło żyć w heroicznych czasach i próbuje unieważnić absurdy XX-wiecznej historii. Albowiem, jak pisze Rankov :

„Wszystko jest wymyślone. Niczego nigdy nie było, nikt nigdy nie żył. Pierwszego września też nigdy nie było. Wszystko zdarzyło się komu innemu i kiedy indziej. W nienormalnych czasach”. – Bo może wszystko jest zmyśleniem. Poza Historią, której zmyślić się nie dało.

 Wypowiedzi klubowiczów:

•  Rankov posługuje się charakterystycznym czarnym humorem, który miesza się z groteską i mrocznymi kartami dziejów Czechosłowacji.
•  Ogromną zaletą jest prostota która jest główną siłą napisanej z epickim rozmachem powieści Rankova – panoramy dziejów, na tle której rozgrywają się jednostkowe losy.
•  Dzięki absurdalnym epizodom powieść nabiera dodatkowych rumieńców.