Wojewódzka i Miejska Biblioteka Publiczna w Rzeszowie

 

O uwikłaniach i dramacie Juliana Tuwima rozmawialiśmy 17 września 2015 r. w DKK „Liberatorium” Miejskiej Biblioteki Publicznej w Jaśle.

 

            Julian Tuwim nieco zapomniany poeta dwudziestolecia międzywojennego, został przywołany przez Mariusza Urbanka w biografii „Tuwim. Wylękniony bluźnierca”. W ogólnej świadomości najczęściej kojarzy się z wierszami dla dzieci, choć jego dorobek obejmował teatr, kabaret, lingwistykę. Mało kto też pamięta, że tworzył palindromy, które opublikował w książce Pegaz dęba. Oto przykład:

 

            Z biografii Urbanka wyłania się obraz poety, którego talent, przecież niekwestionowany, nie jest wystarczającą przepustką do grona polskich poetów. Dla niektórych polskich środowisk jego wiersze wypływające z najczystszej polszczyzny będą zawsze twórczością obcą (…).Dramat Tuwima polegał na totalnym rozdarciu osobowości, na problemie odrzucenia i nieustannym podważaniu przez część środowiska społecznego jego tożsamości- uważa Stanisława Czernik.

            Uwikłany w polityczne układy, nękany chorobami nie miał już tej weny twórczej. Jego poezja po powrocie do kraju straciła skrzydła Pegaza oraz mistrzowską wprawę w operowaniu słowem, finezję budowy wiersza i jego materii. Umarł w najgorszym momencie przed następującą odwilżą polityczną i nie zdążył się już wytłumaczyć ze swoich postaw i zaangażowania politycznego. W tych niezwykle pokrętnych i zmiennych opiniach o ludziach i czasach, w których przyszło mu żyć, Tuwim wydaje się być człowiekiem łatwowiernym i naiwnym, wyrażającym się z wielkim uczuciem i zaangażowaniem w sprawy i tematy, które z czasem historia zweryfikowała jako fałsz -uzupełniła Barbara Tora.

Tadeusz Hołsyniuk był dla postawy politycznej Tuwima mniej łaskawy, uważając, że jego konformizm wynikał z niskich pobudek.

            Jednak biografia Urbanka sporo wyjaśnia, wyłania się z niej człowiek – poeta z całą swoją mizerią i genialnością. Cokolwiek by powiedzieć, poezja Tuwima cały czas jest aktualna i nowatorska także dla młodych wykonawców.

            Na zakończenie spotkania, jak jeden mąż wyrecytowaliśmy „Lokomotywę”.

 

„Geniusz Tuwima był niepomiernie większy niż jego charakter” 

 

            Autor w bardzo wnikliwy sposób, bez gloryfikowania, opisuje życie i dokonania naszego wielkiego poety Juliana Tuwima. Tuwim swoje pierwsze kroki w poezji stawiał bardzo wcześnie, bo w okresie gimnazjum. Dom rodzinny sprzyjał jego poczynaniom, ponieważ matka również interesowała się poezją. Zarzuciwszy nudne dla niego studia prawnicze realizował się w tym co kochał, co było jego przeznaczeniem.  Przyszło mu żyć i tworzyć w trudnych czasach. Był to bowiem czas wielkiej wrogości wobec Żydów, a Tuwim posiadał domieszkę krwi żydowskiej. Ciągle mu ten fakt wypominano i odsądzano od czci i wiary. W Polsce przedwojennej, wobec Żydów piszących w języku polskim, nie szczędzono wrogich zachowań posądzając ich o dywersję polityczną i kulturalną. Ponieważ Tuwim deklarował swoją polskość, również ze strony żydowskiej gnębiły go ataki o zdradę swoich korzeni. Tak więc znajdował się „między młotem a kowadłem”. Poezja, kabaret, operetka, wieczory autorskie, współredagowanie „Skamandra” oraz „Wiadomości Literackich” wypełniały pracowite życie poety. Ale nie tylko to fascynowało Tuwima ponieważ prowadził badania „demonologiczne”, badania szczurów, które uważał za symbol zła. Kolekcjonował książki i opracowania dotyczące tych zagadnień. Najbardziej fascynowały go treści kuriozalne i szalone. Był też wielbicielem folkloru cygańskiego (opiekował się cygańską poetką Papuszą). Pomagał biednym dzieciom, wspomagał szkoły, występował do władz w obronie zagrożonych przyjaciół. Nadciągająca nawałnica niemiecka w 1939 r. i realne obawy przed eksterminacją, zmusiła państwa Tuwimów do ucieczki z kraju, do Brazylii. Tam też zaczął pisać najważniejsze dzieło swego życia „Kwiaty polskie” – wyrosłe na obcej ziemi z tęsknoty za krajem ojczystym. Po długich staraniach udało się im dotrzeć do Ameryki, gdzie było sporo jego znajomych poetów. Początkowo był zachwycony Ameryką – do czasu. Mierziła go „pogoń za dolarem, rasizm, pustka życia kulturalnego i ideowego”. W tym czasie bardziej był politykierem niż poetą. Z wielką uwagą i nadzieją śledził to wszystko co dokonywało się w kraju po zakończonej wojnie. Radykalne programy społeczne, które niósł nowy ustrój w Polsce, budziły jego sympatie i nadzieje. Z tego też powodu wielu emigracyjnych przyjaciół zerwało z nim stosunki, uważając go za „agenta Stalina”. Wreszcie nastąpił długo oczekiwany powrót do kraju, gdzie witany był z należnymi honorami. Teraz w Polsce, będąc twórcą wszechstronnym, zapragnął realizować życie teatralne w Warszawie, co mu się udawało z różnym skutkiem jako, że nie widziano miejsca dla operetki, ale dla teatru komedii. Tuwim złożył dymisję. Uwikłany w polityczne układy, nękany chorobami nie miał już tej weny twórczej. Jego poezja po powrocie do kraju straciła skrzydła Pegaza oraz mistrzowską wprawę w operowaniu słowem, finezję budowy wiersza i jego materii. Umarł w najgorszym momencie przed następującą odwilżą polityczną i nie zdążył się już wytłumaczyć ze swoich postaw i zaangażowania politycznego. W tych niezwykle pokrętnych i zmiennych opiniach o ludziach i czasach, w których przyszło mu żyć, Tuwim wydaje się być człowiekiem łatwowiernym i naiwnym, wyrażającym się z wielkim uczuciem i zaangażowaniem w sprawy i tematy, które z czasem historia zweryfikowała jako fałsz. Nie był dość silny psychicznie, żeby przeciwstawić się ludziom, którzy wykorzystywali jego ufność do świata. Jednak jako poeta był Mistrzem i słusznie został nazwany Księciem Poetów, wymienianym jednym tchem na równi z Mickiewiczem i Słowackim. Wpłynął zasadniczo na nowy wymiar w poezji. Osobiście uważam, że najpiękniej jego poezja utrwaliła się i rozbłysła w poezji dziecięcej. Kocham Go również za słowa: „Bez rymów poezja nie istnieje”.

Barbara Tora DKK Liberatorium MBP w Jaśle