Wojewódzka i Miejska Biblioteka Publiczna w Rzeszowie

Prelekcja z okazji XII Międzynarodowego Dnia Pamięci o Ofiarach Holokaustu - relacja z Punktu bibliotecznego Filii nr 9

Prelekcja z okazji XII Międzynarodowego Dnia Pamięci

o Ofiarach Holokaustu - relacja z Punktu bibliotecznego Filii nr 9

W dniu 27. stycznia 2020 r. w Punkcie bibliotecznym Filii nr 9 odbyła się prelekcja pracownika Uniwersytetu Rzeszowskiego na temat „Postaci i twórczości Tadeusza Borowskiego” dla uczniów IV klasy technikum z Zespołu Szkół Energetycznych w Rzeszowie. Prelekcja zorganizowana została z okazji XII Obchodów Narodowego Dnia Pamięci o Ofiarach Holokaustu na Podkarpaciu.
 

Prowadzący na początku swego wykładu przedstawił młodzieży historię obozów koncentracyjnych. Ich twórcą był Adolf Eichmann. Wykładowca podkreślił, że obozy koncentracyjne miały na celu dokonać eksterminacji narodowej, co oznaczało, że Niemcy chcieli zniszczyć wszystkie nacje, które nie były Aryjczykami. W pierwszej kolejności Żydów i Cygan, następnie Polaków i innych Słowian, a w dalszej kolejności inne narody zamieszkujące środkową Europę. Działania eksterminacyjne były prowadzone już w latach 30- tych w Niemczech - w Dachau. Po wojnie wszelkie dokumenty z obozu zaginęły. Odnalazły się dopiero po latach w Ameryce, gdzie uciekali jego twórcy. Prowadzący podkreślił również, że obecnie mówi się, że zbrodnie te popełnili hitlerowcy, a to cały naród niemiecki jest odpowiedzialny za holokaust. Hitler bowiem pochodził z konkretnego kraju.

Następnie wykładowca przypomniał młodym słuchaczom pojęcie pokolenia Kolumbów, do którego należał Tadeusz Borowski. Pokoleniem Kolumbów określa się pokolenie literackie pisarzy polskich, którzy urodzili się około 1920 roku. Nazwa ta pochodzi od tytułu powieści Romana Bratnego „Kolumbowie rocznik 20”. Wojna w największym stopniu zdeterminowała ich twórczość i odcisnęło trwałe piętno na całym ich życiu. Byli to ludzie świetnie wykształceni, zdolni i ambitni. Przede wszystkim zaś wychowani w duchu patriotycznym, pełni ideałów i gotowi poświęcić swą młodość i życie, by wywalczyć Polsce wolność.

Prowadzący przedstawił pokrótce postać Tadeusza Borowskiego przedstawiciela pokolenia wojennego. Pochodził on z patriotycznej rodziny. Studiował polonistykę na tajnych kompletach. W 1943 r. Borowski trafił do obozu w Auschwitz. Pisał tam wiersze, kolędy i opowiadania. To właśnie jego opowiadania przestawiają piekło życia w obozie. Stanowią świadectwo tamtych wydarzeń. Wykładowca zwracał szczególną uwagę  na pamięć o tych strasznych zbrodniach, o straszliwym losie, jaki ludzie potrafili zgotować drugiemu człowiekowi. Następnie prowadzący wyjaśnił pojęcie holokaustu. Słowo to pochodzi z passusu z Biblii. Mówi o stosunku wiernych do Boga i ofierze całopalnej- spalenie baranka. Omawiając zaś twórczość Tadeusza Borowskiego skupił się szczególnie na „Opowiadaniach”. Wszystkie te utwory są zbudowane z punktu widzenia narratora. Ich główny bohater- Tadek jest port- parole autora. Prezentuje zatem myśli i punkt widzenia Borowskiego, lecz nie jest postacią tożsamą z autorem. W opowiadaniu „Pożegnanie z Marią” Borowski pokazuje pozornie zwykłe życie w czasie okupacji. W składzie budowlanym pracuje Tadek. Ma on narzeczoną Marię. Oboje są włączeni w działalność podziemną. Pewnego dnia Maria zostaje złapana w łapance i przewieziona do obozu. Tadek zobaczył swą narzeczoną w transporcie, a po paru miesiącach dowiaduje się, że została zagazowana. Można tutaj zauważyć analogie do życia Borowskiego. Jego żona również była w obozie. Wykładowca zwrócił jednak  uwagę młodzieży na to, co tak naprawdę mówi nam ten utwór. W wojennej rzeczywistości ludzie starają się żyć normalnie. Lecz nawet najdrobniejsza pomyłka może stać się życiowym nieszczęściem. Śmierć czai się wszędzie. Wystarczy zostać złapanym w łapance. Można wyjść z domu i już nie wrócić. Wojna wkracza w życie bohaterów. Można się starać, ale wojna i tak przybędzie. Ludzie są skazani na życie pod kontrolą okupanta. Ta niepewność jutra dotyczy całego społeczeństwa. Wojna włada wszystkimi w równym stopniu, bo zmienia ludzi. Życie w obozie ukazane jest natomiast w opowiadaniach pt. ”U nas w Auschwitzu” i „Proszę państwa do gazu”. Pojawia się w nich bardzo ważne zagadnienie – człowiek zlagrowany. Oznacza człowieka, który wyzbywa się wszelkich zasad, by tylko przetrwać. Jest zdolny do najgorszych czynów, nie liczy się z nikim. Może ukraść drugiemu więźniowi chleb, mimo że skazuje go na pewną śmierć. Człowiek zlagrowany poddający się brutalnej rzeczywistości tracił całkowicie swe człowieczeństwo. Borowski pokazuje straszne przykłady m.in. matki, która nie przyznawała się do swojego dziecka, by uniknąć śmierci. „U nas w Auschwitzu” mówili tak więźniowie, którzy wiele przeszli. Byli w innych obozach i widzieli, że w Auschwitz są lepiej traktowani- mają regularne posiłki i lżejszą pracę. Więźniów lepiej traktowano, gdyż obóz w Auschwitz był przejściowy i wciąż się rozwijał. Więźniowie jeszcze nie wiedzieli dlaczego. Opowiadaniu „Dzień na Harmenzach” pokazuje, że praca jest wybawieniem od kaźni obozu. Dzięki pracy więźniowie dostawali dodatkowe porcje jedzenia. Nadmiar więźniów przenoszono do obozu w Birkenau. Aby przeżyć okropne warunki obozu, ciężką pracę, brak pożywienia trzeba było myśleć, by przeżyć jeszcze jeden dzień. Ten, kto myślał o wyzwoleniu i wyjściu z obozu szybko ginął. W obozie panowała jedna zasada „Przeżyje ten, kto potrafi stworzyć sobie dobre warunki- kosztem innego więźnia”. Dla Borowskiego najgorszy nie był obóz, ale to, że zmienił go na zawsze.

Prelekcja wzbudziła duże zainteresowanie młodzieży, a szczególnie uczniów interesujących się historią. Dziękujemy Panu prowadzącemu wykład za bardzo ciekawe i wnikliwe przedstawienie nam historii holokaustu oraz  postaci i twórczości Tadeusza Borowskiego.

Monika Samolewicz