Wojewódzka i Miejska Biblioteka Publiczna w Rzeszowie

KSIĄŻKI, KTÓRE WARTO CZYTAĆ – „WYBÓR IRENY” / R. GRZELA. Spotkanie grupy członków DKK-u w Filii nr 8 – relacja

Książki, które warto czytać – „Wybór Ireny” / R. Grzela.

Spotkanie grupy członków DKK-u –

Filia nr 8

Trzy kobiety, trzy życiorysy, jedna twarz

Drugie tegoroczne spotkanie naszego Klubu dotyczyło książki Remigiusza Grzeli „Wybór Ireny”.

Opowieść podzielona została na trzy części: „Znikanie”, „Pamięć” i „Zniszczenie”. W każdej z nich opisany jest inny etap życia bohaterki. Tak więc, w pierwszej części mamy Irenę Gelblum, czyli łączniczkę Żydowskiej Organizacji Bojowej, w drugiej Irenę Waniewicz – znakomitą dziennikarkę, a w trzeciej Irenę Conti Di Mauro – włoską poetkę i tłumaczkę polskiej literatury. Autor nie miał łatwego zadania chcąc dokładnie i precyzyjnie przedstawić jej losy. Książka powstała po jej śmierci, nie jest to więc wywiad z bohaterką. Tylko dzięki wspomnieniom, m.in.: Marka Edelmana, jej córki Janki, Antka Cukiermana, Kazika Ratajzera czy Ireny Rybczyńskiej-Holland, możemy poznać miejsca czy sytuacje w których przebywała bądź się znalazła. Nie istnieją bowiem jej żadne akta, nie zachowały się również żadne dokumenty dotyczące jej życia i działalności. Dlaczego po wojnie przez resztę swojego długiego życia grała rolę zupełnie innej osoby niż była w rzeczywistości? Być może wynikało to w dużej mierze z silnej traumy osoby, która przeżyła Holocaust, która widziała tyle zła i nienawiści, a wreszcie przeżyła śmierć rodziców i ukochanego brata. Po wojnie jak wielu Żydów wyjeżdża do Palestyny. Nie widzi tam jednak swojej przyszłości, nie czuje się syjonistką, która chce brać udział w budowie nowego państwa. To Polskę uważa za swój dom i to do Polski powraca. Pracując w redakcji pisma „Nowa Wieś” spełnia się jako dziennikarka – korespondentka, ponieważ chce i lubi pisać. Nadchodzi jednak rok 1968 i zaczyna się antysemicka nagonka władz PRL-u. Kilka tysięcy osób pochodzenia żydowskiego (nawet członków partii) musi wyjechać z Polski i to z biletem w jedną stronę. Irena nie chce tak wyjechać, chce jeszcze do Polski wracać. Nadarza się jednak okazja, aby tę sytuację zmienić. W sierpniu 1968 r. wychodzi za mąż za Antonia Di Mauro i wyjeżdża z Polski na paszport konsularny. Dzięki temu gości w Polsce później wielokrotnie. Bohaterka książki była uznaną i wielokrotnie nagradzaną we Włoszech poetką. Była również członkiem Kapituły Orderu Uśmiechu. Zmarła w szpitalu w Warszawie 26 października 2009 r. Do końca czuwali przy niej córka Janka i Irena Rybczyńska-Holland. Zajęli się nią również dawni przyjaciele, którzy organizowali dla niej pomoc i dyżury. Chociaż wyparła się ich i swojej przeszłości, oni pozostali jej wierni do końca.

Lektura ta miejscami jest dość trudna i nieco chaotyczna, co spowoduje, że może stać się ona nieprzystępna dla niektórych czytelników. Nie jest to bowiem powieść, którą czyta się w dwa wieczory od początku do końca. Przy pomocy listów i wspomnień wielu żyjących świadków tamtych lat autor stara się nakreślić obraz tej, która ocaliła tak wiele istnień, a sama chciała, by o niej zapomniano. I robiła to bardzo starannie i skutecznie. Autor ukazuje nam obraz drugiej wojny światowej, szczegółowo opowiada o getcie warszawskim i o prześladowaniach Żydów, również po zakończeniu wojny, jak i w czasach PRL-u (marzec 1968 r.). Nie do końca podobał mi się sposób opowiadania tej niezwykłej historii. Książka zawiera mnóstwo epizodów, wyraźnie oddzielonych od innych opowieści, często na zupełnie inny temat, niż wcześniej opowiadany. Czytałam ją dość długo, często odkładałam, jednak znów do niej wracałam. Książka wymaga od czytelnika dużo uwagi i skupienia, jednocześnie autor zaprasza nas do oceny opowiadanej historii i tytułowego „wyboru Ireny”. Aby jednak tego dokonać, należy książkę przeczytać w całości.

oprac. Małgorzata Świder

„Wybór Ireny” Remigiusza Grzeli to opowieść, która bardzo mi się spodobała, a losy Ireny oraz innych bohaterów tej książki niezwykle mnie poruszyły. Lubię książki z dziedziny reportażu czy pamiętników, w szczególności oparte na faktach. Ta książka to nie tylko biografia niezwykłej i silnej kobiety, ale przede wszystkim narodu zmagającego się z wojenną i powojenną codziennością.

Elżbieta Sieniutowicz

Powieść, w której autor ukazuje historię – portret – kobiety, która nie chce żyć męczeństwem i holocaustem, która chce o tych traumatycznych wojennych przeżyciach zapomnieć. Nie jest to jednak do końca dobra metoda. Zamknięcie się w sobie bohaterki, nie opowiadanie nikomu o swoich ciężkich i tragicznych losach doprowadziło ją do destrukcji. Dlatego też jej życie było pełne fikcji, tajemnic i mitów. Irena nie czuła identyfikacji z Żydami. Wyrzucenie z pracy w 1968 r. przeżyła dramatycznie i postanowiła więcej nie być Żydówką. Kochała Polskę, ale nie czuła się tu bezpiecznie. Irena wciąż poszukiwała swojej drogi. Była świetną dziennikarką, redaktorką pisma „Nowa Wieś”, korespondentką w Paryżu i we Włoszech. Zaczęła studiować medycynę, ale jej nie skończyła Pracowała nawet jako stewardessa. Jej twórczość poetycka jest bardzo bogata. Zdobywa coraz większe uznanie i włoskie nagrody literackie. Poznała osobiście Jarosława Iwaszkiewicza, którego poezję i prozę tłumaczyła. Napisała też książkę o Polonii, solidarności i Lechu Wałęsie. Jednak cały czas konsekwentnie trzyma się swojej nowej tożsamości – włoska poetka zakochana w Polsce. Wymazała całkowicie swoją przeszłość i traumę wojenną. To klasyczny syndrom wyparcia – życie pod fałszywym nazwiskiem. Do zmian nazwiska skłoniły bohaterkę okoliczności życiowe.

„Wybór Ireny” to książka ukazująca dzieje narodu żydowskiego w czasie wojny, po jej zakończeniu i w czasach władzy ludowej. To także opowieść , która ukazuje wiele ciekawych i dramatycznych historii tamtych czasów, których nie poznamy w podręcznikach.

Bogdana Turzańska

___________________________________________________________________________________

GALERIA