Wojewódzka i Miejska Biblioteka Publiczna w Rzeszowie

WIELKA WOJNA 1914-1918. Prelekcja Rafała Kocoła z Muzeum Okręgowego w Rzeszowie w Filii nr 7 – relacja

WIELKA WOJNA 1914-1918.

Prelekcja Rafała Kocoła z Muzeum Okręgowego w Rzeszowie

Filia nr 7

W Roku 2014 obchodziliśmy 100. rocznicę wybuchu I wojny światowej i powstania Legionów Józefa Piłsudskiego. W związku z tym w Filii nr 7, 16 grudnia 2014 r., odbyła się prelekcja połączona z warsztatami historycznymi, z cyklu: „Historia Polski w Zarysie”, nawiązującymi do tych wydarzeń. Prelekcję zatytułowaną „Wielka wojna 1914-1918”, przygotował Rafał Kocoł z Muzeum Okręgowego w Rzeszowie. Uczestnikami spotkań byli uczniowie kl. IIIb z Gimnazjum nr 11 (wych. Joanna Dworak, Jowita Dziwisz), uczniowie z kl. I i III z I Liceum Ogólnokształcącego (wych. K. Mikluszka, W. Pietryka) oraz uczniowie z kl. I AZ i I BZ z Zespołu Szkół Specjalnych UNICEF (wych. Ewa Gna).

Początek XX w. był dla Europy czasem przemian społecznych i politycznych. Chęć zdobycia dominacji na światowej arenie, niemiecki militaryzm i apetyt na kolonie, konflikt serbsko-austriacki powodowały ciągle wzrost napięcia w stosunkach międzynarodowych. Zrodziły się dwa bloki polityczno-militarne: Trójprzymierze (Niemcy, Austro-Węgry, Włochy do 1915 r.) i Trójporozumienie (Francja, Anglia, Rosja). Doprowadziło to w lecie 1914 r. do wybuchu I wojny światowej. Bezpośrednią przyczyną był zamach w Sarajewie na następcę tronu arcyksięcia Franciszka Ferdynanda, dokonany przez młodego Serba Gawriło Principa.

Działania wojenne na zachodzie początkowo miały charakter dość dynamiczny. Niemcy zastosowali plan feldmarszałka Alfreda von Schlieffena, który zakładał szybkie pokonanie Francji atakiem od północy przez neutralną Belgię, a następnie przerzucenie wojsk do walki z Rosją. Nie do końca jednak zostały wypełnione założenia blitzkriegu (wojny błyskawicznej) von Schlieffena. Armia francuska pokonana, ale nie rozbita, cofała się. Wkrótce Francuzi wsparci przez Brytyjczyków zatrzymali pochód oddziałów kaisera i kontratakowali we wrześniu nad Marną. Bitwa zakończyła się wygraną Francuzów. Od tej pory walka na froncie zachodnim toczyła się w oparciu o okopy i umocnienia stałe. Rozpoczęła się na dobre wojna pozycyjna, podczas której obie strony próbowały bezskutecznie atakować linie wroga, co przynosiło tylko olbrzymie straty. Bitwa o twierdzę Verdun w 1915 r. kosztowała życie ok. 900 tys. żołnierzy francuskich i niemieckich, zaś w bitwie nad Sommą szacuje się straty obu stron (Brytyjczyków, Francuzów, Kanadyjczyków, Niemców) na ponad milion ludzi. Zastosowane tam przez Anglików, po raz pierwszy w historii wojen czołgi, nie spełniły pokładanych w nich nadziei. W tej – już nowoczesnej wojnie, używano zresztą różnych „nowości” w świecie techniki, m.in. rozbudowano lotnictwo bojowe (podział na samoloty zwiadowcze, myśliwskie i bombowe, sterowce), stosowano gazy bojowe (Bolimowo 1914 r. i Ypres 1915 r.) czy miotacze ognia i na szeroką skalę karabiny maszynowe.

Wojna na wschodzie miała bardziej ruchomy charakter. Linia frontu dość często się przesuwała znacząc teren walk bitwami, m.in. pod Tannenbergiem (sierpień 1914 r.), pod Kraśnikiem i Lublinem, o przełęcz Dukielską, o twierdzę Przemyśl. W maju 1915 r. rozpoczęła się ofensywa gorlicka, która odrzuciła Rosjan na wschód. Wojska państw centralnych zajęły teren dzisiejszej Polski, Litwy, zachodniej Białorusi i Ukrainy. W 1916 r. ofensywa rosyjska nie przyniosła oczekiwanych sukcesów. Rok później w Rosji wybuchła rewolucja i zneutralizowała wojska carskie.

W walkach na froncie wschodnim (pod dowództwem austriackim) brały udział Legiony Polskie, których powstanie zainicjował Józef Piłsudski. Nieformalny początek Legionów to utworzenie Pierwszej Kompanii Kadrowej, która rozpoczęła szlak bojowy 6 sierpnia 1914 r. wkraczając na teren zaboru rosyjskiego. Sformowane w trzy brygady (ponad 30 tys. osób) prowadziły walki na terenie Galicji, m.in. pod Łowczówkiem w grudniu 1914 r., w Karpatach (szarża polskich ułanów pod Rokitną) i na Wołyniu na przełomie 1915 i 1916 r. (bitwa pod Kostiuchnówką). Polityka administracyjna i militarna władz austro-węgierskich oraz niemieckich, doprowadziła w 1917 r. do kryzysu przysięgowego. Legioniści zmuszeni do przysięgi na wierność dwóm cesarzom-zaborcom, w znacznej części zaprotestowali. Efektem tego było ich internowanie w obozach w Szczypiornie i Beniaminowie. Józef Piłsudski został aresztowany i zamknięty w twierdzy magdeburskiej. Powrócił stamtąd 10 listopada 1918 r., witany na dworcu przez przedstawicieli Rady Regencyjnej. Dzień później w ręce Komendanta została przekazana władza wojskowa. Polska znów była niepodległa. Również 11 listopada 1918 r. państwa Ententy w Compiègne podpisały rozejm z Niemcami, który kończył działania zbrojne I wojny światowej.

Rafał Kocoł

Muzeum Okręgowe w Rzeszowie

Dziękujemy Rafałowi Kocołowi za przygotowanie prelekcji i warsztatów historycznych na temat I wojny światowej i historii Legionów oraz Dyrekcji i pracownikom Młodzieżowego Domu Kultury za przygotowanie i udostępnienie sali na prelekcję.

Obecnych było 74 uczestników.

oprac. Anna Kurowska

_____________________________________________________________________________________

GALERIA