Wojewódzka i Miejska Biblioteka Publiczna w Rzeszowie

ŻOŁNIERZE WYKLĘCI. Prelekcja Zenona Fajgera z Instytutu Pamięci Narodowej Oddział w Rzeszowie w Filii nr 7 – relacja

Żołnierze Wyklęci.

Prelekcja Zenona Fajgera z Instytutu Pamięci Narodowej Oddział w Rzeszowie –

Filia nr 7

„Żołnierze Wyklęci”, taki tytuł nosiła prelekcja Zenona Fajgera z Instytutu Pamięci Narodowej – Oddział w Rzeszowie, dla uczniów kl. VIb i VIc ze Szkoły Podstawowej nr 25 w Rzeszowie (opiekunowie: L. Białas, A. Dźwierzyńska, B. Kuczek), zorganizowana 11 kwietnia 2014 r., w Filii nr 7 WiMBP w Rzeszowie.

Nazwa ta przyjęła się dla określenia żołnierzy podziemia niepodległościowego, którzy po wkroczeniu na ziemie polskie Armii Czerwonej, wypierającej wojska niemieckie w latach 1944-1945 r., traktowali ją jako nowego okupanta, a współpracujące z sowietami polskie władze i działaczy Polskiej Partii Robotniczej, jako zdrajców. Dowódcy oddziałów byli przeważnie oficerami Wojska Polskiego sprzed 1939 r. i ich postawa była konsekwencją złożonej przysięgi. Początkowo mieli nadzieję, że po pokonaniu Niemiec, dojdzie do konfliktu między państwami zachodnimi a ZSRS, w wyniku którego Polska odzyska niepodległość, a oni będą w tej walce potrzebni. W sytuacji kiedy nasi sojusznicy (Wielka Brytania, USA) uznali, że utworzenie Tymczasowego Rządu Jedności Narodowej (28 czerwca 1945 r.) i zapowiedź demokratycznych wyborów, rozwiązuje problem suwerenności Polski, dalsza walka zbrojna traciła sens. Grupa wyższych oficerów wywodzących się z formalnie rozwiązanej (19 stycznia 1945 r.) Armii Krajowej, kontynuujących działalność w kadrowej organizacji „Nie” a później Delegaturze Sił Zbrojnych na Kraj, utworzyła 2 września 1945 r. Ruch Oporu bez Wojny i Dywersji „Wolność i Niezawisłość” (Zrzeszenie „WiN”). Miała to być konspiracyjna organizacja polityczna, ale w jej ramach nadal działały oddziały partyzanckie. Do trwania w lesie i kontynuacji walki zbrojnej częściowo przyczyniała się obawa przed represjami, które mimo ogłaszanych przez władze amnestii, dotykały ujawniających się żołnierzy.

Po sfałszowanych wyborach w styczniu 1947 r., osłabły nadzieje na możliwość odzyskania suwerenności i motywacja do dalszej walki. Również działania NKWD i polskich sił bezpieczeństwa prowadziły do ciągłego zmniejszania się liczby i liczebności oddziałów. W latach 50. były to już tylko małe grupki lub pojedyncze ukrywające się osoby. Ostatni z nich – Józef Franczak ps. „Lalek” zginął podczas próby aresztowania 21 października 1963 r.

Propaganda komunistyczna określała żołnierzy podziemia niepodległościowego jako bandytów. Jako tacy po ujęciu byli sądzeni, trafiali do więzień, wielu skazano na karę śmierci. Określenia „Żołnierze Wyklęci” zaczęto używać w latach 90. XX w. W 2011 r. Sejm RP ustanowił Narodowy Dzień Pamięci „Żołnierzy Wyklętych” – polskie święto państwowe obchodzone corocznie 1 marca (1 marca 1951 r. wykonano wyrok śmierci na siedmiu członkach IV. Zarządu Głównego Zrzeszenia „Wolność i Niezawisłość”: Łukaszu Cieplińskim, Mieczysławie Kawalcu, Józefie Batorym, Adamie Lazarowiczu, Franciszku Błażeju, Karolu Chmielu i Józefie Rzepce). Wielu historyków uważa, że dla podkreślenia ich nieugiętej postawy w walce o prawdziwie niepodległą Polskę, właściwsze byłoby określenie „Żołnierze Niezłomni”.

oprac. Zenon Fajger

Dziękujemy Zenonowi Fajgerowi z Instytutu Pamięci Narodowej – Oddział w Rzeszowie za prelekcję związaną z tematem „Żołnierzy Wyklętych”.

Dyrekcji i pracownikom Młodzieżowego Domu Kultury w Rzeszowie dziękujemy za udostepnienie i przygotowanie sali na spotkanie. Obecnych było 43 uczestników.

oprac. Anna Kurowska

________________________________________________________________________________________________________________

GALERIA