Wojewódzka i Miejska Biblioteka Publiczna w Rzeszowie

"KATYŃ - ZBRODNIA, KTÓRA MIAŁA BYĆ ZAPOMNIANA" - wystawa i prelekcja - Filia nr 7

Otwarcie wystawy „Katyń – zbrodnia, która miała być zapomniana”

i prelekcja Pani Katarzyny Kyc z Instytutu Pamięci Narodowej - Oddziału w Rzeszowie

w Filii nr 7

          W dniu 8 maja 2012 r. , w Filii nr 7 WiMBP w Rzeszowie miało miejsce otwarcie wystawy pt.:  „Katyń – zbrodnia, która miała być zapomniana”, ze zbiorów Instytutu Pamięci Narodowej - Oddziału w Rzeszowie.

Otwarcia wystawy dokonała Pani Katarzyna Kyc z IPN. Wystawa nawiązywała do 72’ rocznicy Zbrodni Katyńskiej. W spotkaniu wzięli udział uczniowie z Gimnazjum Nr 11 (klasa II a – wych. ks. Krzysztof Biernacki oraz  klasa III b - wych. ks. Rafał Majerski), a także pani Elżbieta Szeliga i pan Wojciech Warchołek z Wojewódzkiej i Miejskiej Biblioteki Publicznej w Rzeszowie. W dniu otwarcia ekspozycję odwiedziła również klasa II d z Gimnazjum Nr 11 (wych. p. Teresa Tęcza).
 

Wprowadzając nas w klimat wystawy Pani Katarzyna Kyc powiedziała, m.in:
Niemiecko-sowiecki pakt o nieagresji datowany na 23 sierpnia 1939 r. został podpisany w Moskwie przez Joachima von Ribbentropa ministra spraw zagranicznych III Rzeszy oraz przewodniczącego Rady Komisarzy Ludowych (premiera) i ludowego komisarza spraw zagranicznych ZSRS Wiaczesława Mołotowa. Do historii przeszedł pod nazwą paktu Ribbentrop – Mołotow, lecz równie uprawniona może być nazwa pakt Hitler-Stalin. Wraz z tajnym protokołem dodatkowym przewidywał on podział Polski.

1 września 1939 r. nasz kraj zaatakowały wojska niemieckie, rozpoczęła się II wojna światowa, 17 września na terytorium broniącej się Polski wkroczyły oddziały Armii Czerwonej. Nowy rozbiór usankcjonowano „traktatem o przyjaźni i granicy” podpisanym w Moskwie 28 września 1939 r. Pod okupacją sowiecką znalazła ponad połowa powierzchni państwa. Za oddziałami Armii Czerwonej posuwały się specjalne jednostki NKWD, które aresztowały obywateli polskich uznanych za „element wrogi klasowo”, elitę intelektualną kraju.
 

Kontynuując wykład nasz Gość stwierdził: „Osadzano ich w więzieniach na terenie Kresów (np. Wilejka, Lwów, Równe, Drohobycz), a oficerów WP, policjantów, KOP, funkcjonariuszy żandarmerii, straży granicznej i więziennej, osadzono w obozach specjalnych w Kozielsku, Starobielsku i Ostaszkowie. Ławrentij Beria, ludowy komisarz spraw wewnętrznych ZSRS, szef NKWD, przygotował projekt dotyczący rozstrzelania przetrzymywanych jeńców i więźniów. Biuro Polityczne KC WKP(b) w osobach Józefa Stalina, Klimenta Woroszyłowa, Wiaczesława Mołotowa, Anastasa Mikojana (Michaił Kalinin i Łazar Kaganowicz swoją zgodę przekazali telefoniczne) rozpatrzyło wniosek w dniu 5 marca 1940 r., na mocy tej decyzji śmieć poniosło około 22 tys. polskich obywateli, są to ofiary zbrodni katyńskiej.
 

Jeńców obozu w Kozielsku rozstrzelano i pochowano w Katyniu, jeńców obozu starobielskiego rozstrzelano i pochowano w Charkowie, zaś jeńców obozu w Ostaszkowie w Kalininie (Twerze), a ich ciała ukrywano w masowych grobach w Miednoje. Więźniów najprawdopodobniej przewieziono do czterech więzień w Kijowie, Charkowie, Chersoniu i Mińsku, tam zamordowano. Miejsca ukrycia zwłok pozostają zagadką, była to m.in. Bykownia pod Kijowem i prawdopodobnie Kuropaty pod Mińskiem.
To najmniej poznana część zbrodni katyńskiej tzw. Ukraińska i Białoruska Lista Katyńska. Wszystkie ofiary zginęły z rąk funkcjonariuszy NKWD wiosną roku 1940.

Przez lata prawda o zbrodni była zakłamywana – dodała pani Kyc. W Polsce po wojnie nie wolno było mówić głośno o ofiarach i ich katach (kłamstwo katyńskie). Żaden z mocodawców, organizatorów i bezpośrednich wykonawców zbrodni katyńskiej nie został ukarany. Śledztwo rosyjskie zakończono uznaniem zbrodni za ulegające przedawnieniu zabójstwo, postulat strony polskiej o uznanie za ludobójstwo, zbrodnie wojenną i zbrodnię przeciwko ludzkości odrzucono. 30 listopada 2004 r. IPN wydał postanowienie o wszczęciu śledztwa w sprawie wymordowania około 22 tys. polskich obywateli na mocy decyzji Biura Politycznego KC WKP(b) z dnia 5 marca 1940 r.

Ofiarami sowieckiej zbrodni byli również oficerowie z Podkarpacia, m.in. z Sanoka, Przemyśla, Rzeszowa, Raniżowa, Dzikowca,  Strachociny i Sokołowa Małopolskiego: 

• por. rez. Ignacy Dec - urodzony w Sokołowie Młp., nauczyciel i dyrektor szkół w Sokołowie Młp. i Rzeszowie, jeniec obozu w Kozielsku, zamordowany w Katyniu;
• por. mgr Mieczysław Radoniewicz - urodzony w Pilźnie, absolwent prawa na UJ, jeniec Kozielska, zamordowany w Katyniu;
• ppłk. Władysław Ciepielowski - urodzony w Dzikowcu, przyjaciel Leopolda Lisa-Kuli, zamordowany w Charkowie, dowódca Półbrygady Obrony narodowej „Wołyń”, jeniec Starobielska, zamordowany w Charkowie;
• por. rez. Marian Pękalski - urodzony w Raniżowie, absolwent wydziału prawa Uniwersytetu im. Jana Kazimierza we Lwowie, jeniec Kozielska, zamordowany w Katyniu;
• ppor. rez. Władysław Gadula - urodzony w Sanoku, kierownik Szkoły Powszechnej, w Równem na Wołyniu, jeniec Kozielska, zginął w Katyniu;
• por. rez. Józef Kucharski – urodzony w Strachocinie (powiat sanocki), absolwent wydziału Uniwersytetu im. Jana Kazimierza we Lwowie, jeniec kozielska, zginął w Katyniu;
• ppor. piech. rez. Adolf Mieczysław Gazdowicz – urodzony w Przemyślu, jeniec Starobielska, zamordowany w Charkowie

Ekspozycja pt. „Katyń. Zbrodnia, która miała być zapomniana” przygotowana przez pracowników OBEP IPN w Rzeszowie prezentuje ofiary zbrodni katyńskiej i jej mocodawców. Unikatowe zdjęcia przedstawiają ekshumacje przeprowadzone w Katyniu wiosną 1943 r. oraz w latach dziewięćdziesiątych XX w., kiedy to badano miejsca pochówku polskich jeńców w lesie katyńskim, Charkowie i Miednoje. Wystawa porusza również ważny wątek kłamstwa katyńskiego i prawdy, która ocalała pomimo ponad pięćdziesięcioletniego nakazu milczenia. Ukazuje także formy zachowania i pielęgnowania pamięci o ofiarach zbrodni. 

                                                                            Katarzyna Kyc

Powtórzenie prelekcji odbyło się również w dniu 15 maja 2012 r., dla uczniów kl. I c  z Gimnazjum Nr 11 (wych. p. Marcin Świętoń). Ogółem podczas otwarcia wystawy, jak również w kolejnej prelekcji z udziałem pani Katarzyny Kyc wzięło udział 109 uczestników.

Dziękujemy pani Katarzynie Kyc z Instytutu Pamięci Narodowej - Oddziału w Rzeszowie  za otwarcie wystawy i wygłoszenie prelekcji na ten temat.                                    
Dyrekcji i pracownikom Młodzieżowego Domu Kultury  w Rzeszowie dziękujemy za pomoc w realizacji tego przedsięwzięcia.   

                                       Anna Kurowska