Wojewódzka i Miejska Biblioteka Publiczna w Rzeszowie

 

„Powiedział także: (…) jeśli miałeś szczęście urodzić się po właściwej stronie, stoisz przed obowiązkiem dokonania wyboru. Czy chcesz być śmieciem, czy człowiekiem. Szczurem czy wilkiem”.

Między innymi takimi sloganami, byli raczeni chłopcy, którzy pragnęli zostać nowymi nazistami. Wśród nich Henryk, bohater książki Grzegorza Gortata „Szczury i wilki”. Piętnastoletni neonazista wraz ze swoim kolegą i jednocześnie zwierzchnikiem grupy, katuje bezdomnego. Kiedy po dokonanym bestialstwie, wraca do domu, nie chcąc ulec presji napotkanych dawnych znajomych i wykorzystania seksualnego dziewczyny, z którą ci obcują, wdaje się z nimi w bójkę i zostaje raniony nożem. Ucieka, ale wpada pod samochód. Karetka zawozi go do szpitala, a tam Henio zaczyna przypominać sobie nie neonazistowskie hasła, którymi karmiony był przed wypadkiem, tylko (znaną być może z lektur szkolnych) obozową rzeczywistość Auschwitz. Piekło, przez które przeszło tysiące Żydów zwożonych z całej Europy, ale też Polaków czy Rosjan. I w tym miejscu autor zastosował interesujące rozwiązanie, gdyż czytelnik poznaje świat obozu koncentracyjnego z różnych punktów widzenia: więźnia, esesmana, psa.
 

Odwiedzający (w szpitalu) Henryka kolega, też neonazista, wskutek jego opowieści odchodzi z grupy. Czy „szef”- A.H. pozwoli mu ta taką niesubordynację? Poprzednika, który nie chciał już być neonazistą, spotkała sroga „kara”- dotkliwe pobicie. Książka ma kompozycję otwartą, więc każdy z czytelników, sam może sobie dopowiedzieć ciąg dalszy. Całość utworu ułożona jest klamrowo, mamy teraźniejszość, przeszłość i znów powrót do teraźniejszości. Lecz zarówno opowieść o neonazistach, jak i historyczna retrospekcja, są tak napisane, że trzymają czytelnika w napięciu, aż do ostatniej strony. Na młodych Klubowiczach, jak i na moderatorce, wywarła duże wrażenie. Autor z poważnym i trudnym tematem zmierzył się za pomocą nie tylko wiedzy historycznej, ale też odpowiednich środków przekazu. Utwór Gortata napisany jest językiem pozbawionym delikatności. Słowa wypowiadane przez bohaterów obfitują w wulgaryzmy, tym samym podkreślają brutalność świata przedstawionego. Tu nie ma sztuczności. Wymieniając refleksje po przeczytanej powieści, w większości mieliśmy do niej tylko jedno zastrzeżenie – brakowało przypisów, które wyjaśniałyby chociaż znaczenie niemieckich nazw.
 

Piętnastolatkowie z DKK, po raz pierwszy zetknęli się z książką, która porusza problem Holocaustu i jednocześnie pokazuje, że nazizm nie jest pojęciem odnoszącym się tylko do przeszłości. Dyskusja była żarliwa i ciekawa. Panowało duże poruszenie. Czytelnicy stwierdzili, że taką lekturę mogliby omawiać w szkole. Nawet Ci, spośród przybyłych, którzy nie doczytali do końca, lub nie przeczytali powieści, włączali się do rozmowy i wykazywali zainteresowanie. Mówiliśmy m.in. o treści książki, o obozowej rzeczywistości i jej wpływie na więźniów oraz kadrę. O tym, że „śmierć zadaje się na wiele sposobów, ale najgorsze co może człowieka spotkać to wyciszenie sumienia.” Zastanawialiśmy się też, dlaczego człowiek żyjący współcześnie i mający świadomość tego, jakim złem był nazizm i co ze sobą przyniósł, może na nowo wskrzeszać jego program.

Oto wypowiedzi Klubowiczów, ilustrujące refleksje po przeczytanej książce i odbytej dyskusji:

„Myślę, że warto przeczytać powieść pt. „Szczury i wilki”  ze względu na poznanie faktów, dotyczących sytuacji w obozach koncentracyjnych. Powieść ukazuje nam korzenie neonazizmu, życie dzisiejszych i dawnych nazistów. Nie wiem, czy można ją ocenić, bardziej czyny hitlerowców. Według mnie, nie istnieje norma, którą można by „zmierzyć” tyle nienawiści i bezmyślnego zabijania. Książka jest przestrogą przed neonazizmem” Iza
 

„Książka Grzegorza Gortata: „Szczury i wilki” opowiada o bardzo ważnych dla młodego człowieka wartościach. Pozwala na zrozumienie, czym było piekło Auschwitz. Dzięki niej, każdy będzie wiedział, że nazizm to coś strasznego. Po jej przeczytaniu uświadamiamy sobie, co przeżyli ludzie w obozie. Bardzo podoba mi się, że wydarzenia ukazane są z punktu widzenia różnych osób (a nawet psa). Szczerze mówiąc momenty, w których naziści przechwalali się swoimi „zasadami” mocno mnie zdenerwowały” Maciek

 

„Książkę „Szczury i wilki” zdecydowanie warto przeczytać. Nie należy ona do najprzyjemniejszej literatury, ale na pewno uczy i wiele można się z niej dowiedzieć o Auschwitz, o tym jak niewyobrażalna potrafi być ludzka nienawiść, okrutność. Powieść jest szczera, prawdziwa, autor bez „owijania w bawełnę” opisał historię ludzi, którzy tracili w obozie życie z rąk hitlerowców” Ola

„Książka „Szczury i wilki” opowiada o obozie koncentracyjnym. Powinny to przeczytać osoby, które interesują się losem ludzi, których tam mordowano” Diana

„To czego dowiedziałem się o książce „Szczury i wilki” zrobiło na mnie wielkie wrażenie, ponieważ wiem coraz więcej o II wojnie światowej. Przeraziło mnie jaką nienawiścią hitlerowcy darzyli innych ludzi, a nawet zwierzęta”  Łukasz

 

„Ja niestety nie przeczytałem książki. Z dyskusji wnioskuję, że jest ciekawa. Opowiada o obozie koncentracyjnym i o współczesnych neonazistach. Przypomina, że jesteśmy ludźmi i ludzkie zachowanie, nie powinno być nam obce. Autor opisał zachowania złych, pozbawionych sumienia ludzi, ale też tych udających złych. Chętnie przeczytałbym tę książkę” Mateusz

„Książka „Szczury i wilki” bardzo mnie zainteresowała ponieważ opowiada o obozie koncentracyjnym, a jest to pierwsza książka o Holocauście, którą czytałem” Krzysiu

 

 

Aldona Wiśniowska