Wojewódzka i Miejska Biblioteka Publiczna w Rzeszowie

195. ROCZNICA ŚMIERCI TADEUSZA KOŚCIUSZKI - wystawa

195. ROCZNICA ŚMIERCI TADEUSZA KOŚCIUSZKI
- wystawa

W związku z przypadającą w tym roku 195. rocznicą śmierci Tadeusza Kościuszki przygotowana została wystawa prezentująca materiały dotyczące Jego życia, i działalności.

Tadeusz Kościuszko – generał, naczelnik powstania 1794 r., uczestnik wojny o niepodległość Stanów Zjednoczonych, urodził się 4 lutego 1746 roku w Mereczowszczyźnie w Wielkim Księstwie Litewskim, w niezamożnej rodzinie szlacheckiej. W 1765 roku rozpoczął naukę w Szkole Rycerskiej w Warszawie. W 1769 roku udał się do Francji, by pogłębić znajomość nowoczesnej sztuki wojskowej, artylerii i architektury militarnej. Do Polski powrócił w połowie 1774 roku i po kilku miesiącach porządkowania swoich spraw rodzinnych ponownie wyjechał za granicę.Trudna sytuacja życiowa i materialna zmusiła Kościuszkę do udania się do Ameryki. W 1776 wstąpił do armii amerykańskiej i służył w niej aż do 1783 roku. Kierował wieloma pracami fortyfikacyjnymi (m.in. West Point), przyczynił się do zwycięstwa pod Saratogą. Uczestnictwo w amerykańskiej wojnie o niepodległość zaważyło na jego poglądach politycznych. Stał się zdecydowanym zwolennikiem republikańskiej formy rządu. Jednocześnie przekonał się o możliwości prowadzenia zwycięskiej kampanii przez armię ochotniczą.

Po powrocie do kraju w 1784 roku, osiadł w swym majątku Siechnowicze. W 1789 roku został powołany do armii polskiej w stopniu generała. Podczas wojny z Rosją  w 1792 roku odznaczył się w bitwach pod Zieleńcami (otrzymał wówczas order Virtuti Militari) i Dubienką. Na znak protestu przeciwko przystąpieniu króla Stanisława Augusta do konfederacji targowickiej, podał się do dymisji. W 1792 roku został wyróżniony obywatelstwem rewolucyjnej Francji. We wrześniu 1792 roku udał się na emigrację do Lipska. Brał udział w prowadzonych w Saksonii przygotowaniach do insurekcji, której miał być wodzem. Bezskutecznie zabiegał o pomoc Francji. W  1794 roku, po pobycie w Dreźnie, wyruszył w kierunku Krakowa. 24 marca 1794 roku na rynku w Krakowie uroczyście ogłosił Akt powstania. W dokumencie tym potępiono konfederację targowicką i rozbiory, ogłoszono Kościuszkę najwyższym i jedynym Naczelnikiem powstania oraz zapowiedziano utworzenie rządu powstańczego. 4 kwietnia 1794 roku Kościuszko rozbił oddziały rosyjskie pod Racławicami. 9 maja 1794 roku w obozie w Połańcu wydał uniwersał połaniecki, uwalniający chłopów-żołnierzy od poddaństwa. Latem 1794 roku zorganizował obronę Warszawy, po kilku potyczkach i decydującej bitwie 28 sierpnia, nie dopuścił do zajęcia stolicy przez wojska rosyjskie i pruskie. Ranny w bitwie pod Maciejowicami ( 10 X 1794 ), dostał się do rosyjskiej niewoli. Uwolniony przez cara Pawła I wyjechał do Stanów Zjednoczonych, a następnie osiadł we Francji. Współdziałał przy tworzeniu Legionów Polskich we Włoszech.

Na kilka miesięcy przed śmiercią zwolnił chłopów w swoich polskich dobrach z poddaństwa. Zmarł 15 października 1817 roku w Solurze (Szwajcaria). Zwłoki Kościuszki pochowano w grobach królewskich na Wawelu.

Kościuszko już za życia stał się symbolem walki o niepodległość. Był jednym z najbardziej znanych Polaków na świecie, ma pomniki w wielu krajach europejskich, a w Krakowie usypano na jego cześć kopiec. Osoba Kościuszki jest czczona w Ameryce; wzniesiono wiele jego pomników, Akademia Wojskowa Stanów Zjednoczonych w West Point nosi jego imię, a w 1925 roku powstała Fundacja Kościuszkowska. W Australii imię Kościuszki nosi najwyższy szczyt tego kontynentu.

Postać Kościuszki i dzieje powstania kościuszkowskiego były bardzo częstym tematem, zwłaszcza w malarstwie (portrety pędzla J. Kosińskiego , J. Grassiego  i K. Wojnikowskiego ), liczne rysunki z insurekcji J.P. Norblina i A. Orłowskiego, obrazy: Przysięga Kościuszki  F. Smuglewicza i M. Stachowicza, Kościuszko pod Racławicami J. Matejki oraz Panorama Racławicka W. Kossaka, J. Styki; na Wawelu znajduje się pomnik konny Kościuszki L. Marconiego.
 

Wystawę można zwiedzać od 1 do 31 października br. w godzinach  otwarcia Biblioteki, przy ul. Sokoła 13.