Wojewódzka i Miejska Biblioteka Publiczna w Rzeszowie

 

                W repozytorium Podkarpackiej Biblioteki Cyfrowej udostępnione zostały kolejne materiały pochodzące ze zbiorów biblioteki łańcuckiego Zamku. Tym razem są to unikatowe stare kalendarze i almanachy. W głównej mierze tworzą je materiały w języku polskim, jakkolwiek nie brakuje również i tych w języku niemieckim i francuskim. Współczesnym kalendarz kojarzy się jedynie ze spisem dni w roku z podziałem na tygodnie i miesiące oraz oznaczeniem świąt. W przeszłości kalendarze i almanachy poprzez swoją nieprzeciętną zawartość, strukturę oraz szatę graficzną pełniły nieco inną funkcję (o czym szerzej poniżej) i dzięki temu w chwili obecnej stanowią bardzo ciekawą perspektywę do poznania życia społecznego oraz zainteresowań Polaków w wieku XIX i na początku wieku XX, jak również szybko zmieniających się trendów w kulturze oraz sztuce ówczesnej epoki.
 

Nie będzie błędem stwierdzenie, iż stare kalendarze i almanachy w przeszłości pełniły rolę poczytnych i chętnie kupowanych czasopism, z których statystyczny czytelnik czerpał wiedzę na temat nie tyle otaczającego go świata co, pisząc kolokwialnie, w sposób ekspresowy, jak na owe czasy, zmian w nim zachodzących. Z informacji w nich zawartych zainteresowany mógł dowiedzieć się np. o aktualnych wówczas połączeniach kolejowych, zasadach obowiązujących w urzędach pocztowo-telegraficznych, jak również prześledzić wykazy: prezydentów i burmistrzów, znaczniejszych miast wolnych ówczesnego świata oraz monarchów w owym czasie panujących. To jednak nie wszystko. Sporo miejsca zajmowały w nich również wiadomości m. in. dotyczące ówczesnego wymiaru sprawiedliwości, szkół, służby zdrowia, przemysłu, a nade wszystko jarmarków (praktycznie każdy kalendarz zawiera wykaz tzw. uprzywilejowanych miast z prawem do urządzania jarmarków). Warto nadmienić, iż w kalendarzach można również było odnaleźć dane statystyczne dotyczące m. in.  liczby samobójstw (sic!) oraz adresy instytucji i, co ciekawe, osób prywatnych. Nie brakowało w nich także informacji na tematy czysto kulturalne, a mianowicie tworzono na ich łamach tzw. przeglądy gdzie przedstawiano nowinki z dziedziny literatury polskiej i zagranicznej, szeroko rozumianej publicystyki, jak również życia społecznego i gospodarczego ówczesnych Polaków.
 

Warto zaznaczyć, iż na kartach starych kalendarzy i almanachów, co pokrótce powyżej zostało już nakreślone, publikowano liczne teksty literackie o różnorodnej tematyce w postaci opowiadań i poezji, a także biografii znamienitych postaci świata polityki, kultury, nauki tudzież sztuki tamtego okresu lub też czasów wcześniejszych. Co ciekawe nie przeszkadzało to ówczesnym redaktorom w umieszczaniu na kolejnych stronach kalendarzy porad z zakresu medycyny ludowej, zielarstwa, ogrodnictwa i rolnictwa. Swoistego rodzaju redakcyjna przeplatanka powoduje lekki i przyjemny odbiór prezentowanych na stronie PBC materiałów. Warto podkreślić, iż bardzo często w kalendarzach zamieszczane były także materiały reklamowe promujące m.in. ówczesne księgarnie, sklepy, hurtownie, apteki, czasopisma oraz gazety a nawet, ponoć sprawdzone i niezawodne, farmaceutyki.
 

Dosyć często stare kalendarze i almanachy, po stronach obrazujących kolejne miesiące, zawierają czyste karty, lub też specjalnie do tego przygotowane szablony, przeznaczone do sporządzania odręcznych notatek. O tym, iż taki zabieg miał cel czysto praktyczny - co więcej cieszył się powodzeniem wśród ówczesnych czytelników - niech świadczy fakt, iż wiele z nich owe odręczne zapiski sporządzone czy to piórem, czy też ołówkiem zawiera.
 

Zachęcamy do odwiedzania strony Podkarpackiej Biblioteki Cyfrowej i zapoznania się z szerokim zasobem interesujących i unikatowych materiałów - tym razem w postaci starych kalendarzy i almanachów.

Omówione w niniejszym tekście kalendarze i almanachy zebrane są w kolekcji Podkarpackiej Biblioteki Cyfrowej pod nazwą „Skorowidze, księgi adresowe, spisy, kalendarze” w menu głównym na stronie www.pbc.rzeszow.pl

Oprac. Agata Rak