Wojewódzka i Miejska Biblioteka Publiczna w Rzeszowie

z Muzeum Okręgowego w Rzeszowie w Filii nr 7

 

                Gdy 1 września 1939 r. wojska niemieckie najechały Polskę, nikt nie przypuszczał, że konflikt będzie miał skalę światową i zmieni całkowicie oblicze Europy. Polacy bronili się zażarcie, atakowani z zachodu, południa i północy, bez pomocy z zewnątrz.

Tak swą prelekcję rozpoczął Pan Rafał Kocoł z Muzeum Okręgowego w Rzeszowie, w dniu 22 maja 2012 r., w Filii Nr 7 WiMBP w Rzeszowie,  dla uczniów kl. VI b ze Szkoły Podstawowej Nr 25 (wych. p. Anna Hadała ).
 

Losu kampanii wrześniowej dopełnił 17 września atak armii sowieckiej na wschodnie rubieże Rzeczypospolitej. Jasnym okazało się, że to starcie żołnierz polski przegrał. Dowództwo polskie 27 września wydało pełnomocnictwo gen. Michałowi Karaszewiczowi – Tokarzewskiemu do prowadzenia dalszej – już konspiracyjnej – walki „o utrzymanie niepodległości i utrzymanie granic”. Tak rozpoczęła swoją działalność najsilniejsza i najlepiej zorganizowana, podczas tamtego wojennego czasu, armia podziemna w Europie. Po listopadzie 1939 r. została przemianowana na Związek Walki Zbrojnej, a w lutym 1942 r. zgodnie z rozkazem Naczelnego Wodza Polskich Sił Zbrojnych, gen. Władysława Sikorskiego przyjęła nazwę Armii Krajowej.
 

Na terenie Rzeszowszczyzny – podkreślił pan Kocoł - został utworzony Inspektorat ZWZ Rzeszów (Rtęć, Rzemiosło), który obejmował dwa obwody: Rzeszów (Rezeda, Rozbratel) i Dębicę (Deser, Dziekania). Od 1942 r. w skład inspektoratu wszedł jeszcze obwód Kolbuszowa (Kefir). Pierwszym inspektorem ZWZ w Rzeszowie został mjr Władysław Bartosik „Broda”. Od 1942 r. do Rzeszowa przyjechał trzeci z kolei dowódca Inspektoratu mjr Łukasz Ciepliński „Antek”, „Pług”. Jego pierwszym adiutantem był ppor. Mieczysław Wałęga „Jur”, „Mat”, który zajmował się również wywiadem na tym terenie. Ten sposób walki z okupantem był jednym z podstawowych form działania polskiego podziemia. W Rzeszowie znajdowała się ważna placówka wywiadu, która zbierała informacje m.in. o ilości oddziałów hitlerowskich, ich rodzaju, kierunkach transportów wojskowych, stratach, o stanie moralnym żołnierzy niemieckich. Wszystkie dane były przesyłane do „centrali” krakowskiej (której Rzeszów podlegał), a potem do Londynu.
 

Jak, ważne to były działania, niech posłuży fakt, że Wywiad Inspektoratu AK Rzeszów rozpracował na przełomie 1943 i 1944 r. poligon doświadczalny pocisków balistycznych o napędzie rakietowym V-2 (Vergeltungswaffe-2 czyli broń odwetowa nr 2) skonstruowanych przez Wernhera von Brauna. Prace nad tymi rakietami przeniesiono na teren obozu SS Pustków i Blizna, po tym jak alianci zbombardowali tajny niemiecki ośrodek doświadczalny Peenemünde, gdzie von Braun pracował nad „cudowną bronią” Hitlera V-1 i V-2. Trzeba w tym miejscu dodać, że naloty bombowe były efektem wielomiesięcznych działań wywiadowczych pracowników wywiadu AK (placówka „Lombard”).
 

Pierwsze próby z V-2 Niemcy rozpoczęli na początku listopada 1943 r. Polacy prowadzili intensywną infiltrację terenu poligonu w kwadracie Dębica-Sędziszów-Kolbuszowa-Mielec. Rejon ten został wysiedlony, a częste patrole powodowały, że wszelkie próby wejścia do tej strefy były bardzo niebezpieczne. A jednak żołnierzom polskiego podziemia udało się przechwycić fragmenty rakiet, a także (dzięki szczęśliwemu przypadkowi) niewybuch V-2 w całości. Resztą zajęli się naukowcy. Rozpracowali system naprowadzania rakiety, rodzaj mieszanki paliwowej itd. Całą dokumentację, części V-2 odesłano aliantom brytyjskim samolotem Dakota w operacji „Most III” („Wildhorn III”), który wylądował z 25 na 26 lipca 1944 r. na lądowisku polowym „Motyl” pod Tarnowem. Tak zakończyła się polska akcja wywiadowcza. Zbliżał się front wschodni. Polskie oddziały partyzanckie próbowały przejąć kontrolę nad poligonem. Doszło do krwawych starć. Udało się. Polacy przekazali zdobycz zbliżającym się oddziałom sowieckim.  

 

                                                                                  Rafał Kocoł

 

Uczniowie z dużym zainteresowanie wysłuchali prelekcji naszego gościa. Usłyszane informacje uzupełnia ich wiedzę z historii regionu. W prelekcji uczestniczyło 26 osób.

 

Dziękujemy Panu Rafałowi Kocołowi z Muzeum Okręgowego w Rzeszowie  za przygotowanie prelekcji.

 

                                                                                    Anna Kurowska