Wojewódzka i Miejska Biblioteka Publiczna w Rzeszowie

Historia ogrodów [jest] tak dawną jak świat. Ojca i matki rodzaju ludzkiego pierwsze siedlisko było w ogrodzie. Raj, jak go Pismo Święte określa, zawierał w sobie to wszystko, cokolwiek ogrodowi mieć należy – pisał pochodzący z podkarpackiego Dubiecka biskup warmiński Ignacy Krasicki.

Od niepamiętnych czasów związek człowieka z przyrodą odgrywał ogromną rolę w kształtowaniu społeczności ludzkiej. Przyroda nie tylko zaspokajała potrzeby materialne człowieka, lecz również miała wpływ na powstawanie jego kultury. Bardzo wcześnie powstał u ludzi pomysł pielęgnacji natury. Gdy porzucili koczowniczy tryb życia, zaczęli kształtować otaczające je środowisko. Dało to początek ogrodom, chociaż w ciągu wieków ich funkcjonalne wykorzystanie uległo ewolucji. Kształt ogrodów podlegał zmianom powiązanym z aktualnie panującymi trendami filozoficznymi i estetycznymi oraz dostosowywaniem ogrodów do zmieniających się potrzeb społeczeństwa.

Do Polski wytworna sztuka ogrodnicza przywędrowała wraz z pierwszymi zakonami rolniczymi. Jednak dopiero wpływy włoskie za pośrednictwem Bony Sforzy zapoczątkowały w Polsce wzrost zainteresowania sztuką ogrodniczą oraz praktycznymi zasadami zakładania ogrodów.

Podkarpacie, to obszar szczególnie ważny w historii ogrodów. To właśnie tutaj na ziemie polskie wprowadzono nowe prądy w sztuce ogrodowej. Jeszcze na początku dwudziestego wieku w niemal każdej miejscowości dzisiejszego województwa podkarpackiego istniały dwory, pałace i zamki otoczone ogrodami i parkami. Wiele z tych założeń przetrwało do dziś. Są one jednym z najważniejszych elementów rodzimego krajobrazu kulturowego. Do najbardziej znanych i najpiękniejszych założeń ogrodowych Podkarpacia należy niewątpliwie Łańcut, swój obecny wygląd zawdzięczający w dużej mierze Izabelli z Czartoryskich Lubomirskiej, która w drugiej połowie XVIII wieku przekształciła warowny zamek w zespół pałacowo-parkowy. Nie mniej znane są ogrody w Baranowie Sandomierskim czy Sapiehów w Krasiczynie. Równie długą tradycję w regionie ma szkółkarstwo. Pierwsze znane szkółki roślin ozdobnych działały od końca XVII wieku w należącym do królowej Marysieńki Sobieskiej, a później Elżbiety z Lubomirskich Sieniawskiej – Wysocku. W XIX wieku przodowały zakłady ogrodnicze w Przeworsku i Medyce, które w zasadniczy sposób przyczyniły się do podniesienia kultury ogrodniczej Podkarpacia. Dzisiaj rzadziej powstają duże rozwiązania ogrodowe, często natomiast mamy do czynienia ze zjawiskiem zakładania małych ogrodów przy każdym prawie domu.

Współcześnie miasta podkarpackie posiadają liczne skwery i parki, które są dla ich mieszkańców miejscem spacerów, odpoczynku i kontaktu z naturą, zaś stolica województwa nazywana jest zielonym miastem, ze względu na tereny zielone rozsiane na całym swym obszarze, m.in. Park Kultury i Wypoczynku z Olszynkami, Ogród Miejski im. Solidarności, Park Jedności Polonii z Macierzą.

Specyficzną odmianą założeń ogrodowych są ogrody botaniczne i arboreta. Nie tylko gromadzą i utrzymują duże kolekcje roślin, lecz również prowadzą działalność edukacyjną i prace badawcze dotyczące ochrony rodzimych gatunków roślin i aklimatyzacji roślin obcego pochodzenia. Na Podkarpaciu słynne jest Arboretum i Zakład Fizjografii w Bolestraszycach, którego specjalnością są rośliny rzadkie, zagrożone i ginące w Polsce.

Formowanie współczesnych założeń zielono-parkowych obejmuje m.in. również zagadnienia ochrony przyrody. W ich obrębie znajdują się parki narodowe, parki krajobrazowe, rezerwaty i pomniki przyrody. Obszary objęte różnymi formami ochrony przyrody zajmują w naszym województwie łącznie 44,5% jego powierzchni. Na Podkarpaciu mamy dwa parki narodowe: Bieszczadzki i Magurski, 10 parków krajobrazowych i 13 obszarów chronionego krajobrazu. Podkarpacie posiada także 94 rezerwaty ze ścieżkami edukacyjnymi i tysiące pomników przyrody. Obszary chronione są także w miastach (Rzeszowie, Przemyślu i Ropczycach).

Ogrody i parki województwa podkarpackiego świadczą o niezwykłym, chociaż nie zawsze docenianym bogactwie przyrodniczym regionu.

Historia ogrodów na terenie obecnego Podkarpacia jest bardzo bogata. Właśnie tutaj w ubiegłych stuleciach powstały niezwykłe założenia ogrodowe, które nadal urzekają pięknem. Na wystawie pokazano fotografie tych najbardziej reprezentatywnych, zrealizowanych przy dawnych rezydencjach, jak Łańcut, Baranów Sandomierski, Krasiczyn, oraz dziś już mniej znanych – w Dukli, Zarzeczu, Wiśniowej, Pełkiniach. Fotografie prezentują również unikatową różnorodność krajobrazu oraz bogactwo flory i fauny podkarpackich parków narodowych i krajobrazowych.

Wystawę można zwiedzać od 2 do 28 kwietnia br. w godzinach otwarcia Biblioteki, przy ul. Sokoła 13.