Wojewódzka i Miejska Biblioteka Publiczna w Rzeszowie

Odwiedź Bibliotekę online (część II) - o tradycjach Wielkanocy

Odwiedź Bibliotekę online (część II)

O tradycjach Wielkanocy

Podkarpacka Biblioteka Cyfrowa (https://www.pbc.rzeszow.pl) to e-skarbnica wiedzy o przeszłości regionu i kraju. Prowadzona przez Wojewódzką i Miejską Bibliotekę Publiczną w Rzeszowie oraz Bibliotekę Uniwersytetu Rzeszowskiego we współpracy z kilkunastoma innymi instytucjami w województwie zgromadziła na swojej stronie już ponad 17 tysięcy obiektów cyfrowych - książek, broszur, czasopism, fotografii, pocztówek, rękopisów, druków ulotnych - dokumentujących lokalną historię, tradycję oraz zwyczajne życie mieszkańców.

W okresie przedświątecznym polecamy szczególnie materiały dotyczące przygotowań i obchodów Wielkanocy, w tym „Rok Boży w liturgii i tradycji Kościoła świętego z uwzględnieniem obrzędów i zwyczajów ludowych oraz literatury polskiej - obszerne dzieło zbiorowe z 1932 roku opisujące szczegółowo tradycje i obrzędy Wielkiego Tygodnia oraz Wielkanocnej Niedzieli i Poniedziałku, kultywowane zarówno w kościołach, jak i w domach rodzinnych (np. „Święcone” Wielkanocne, które „jest rdzennie polskim zwyczajem, nigdzie w innych krajach nie spotykanym; dowodem bezgranicznej gościnności Polaków, którzy w dawnych czasach nieraz setki gości spraszali, przygotowując dla nich wymyślne, zbytkowne potrawy wielkanocne, tak mięsne jak i mączne, często artystycznie udekorowane”) (https://www.pbc.rzeszow.pl/dlibra/publication/8294/edition/7665)

Tradycje świąteczne - święcenie ognia, wody i potraw, rezurekcja, śmigus-dyngus - przypomina również skromniejsza objętościowo publikacja "Wielkanoc. Zarys zwyczajów" (https://www.pbc.rzeszow.pl/dlibra/publication/7595/edition/6995) opracowana w 1911 roku przez Franciszka Gawełka - etnografa i nauczyciela z podtarnowskiego Radłowa, cenionego autora licznych prac poświęconych obrzędom ludu polskiego.

Przykłady niegdysiejszych potraw ze świątecznego stołu odnaleźć można w wydanej przez Józefa Zawadzkiego w 1854 roku, książce kucharskiej Marii z Krzywkowskich Marciszewskiej „Przepisy pieczenia ciast wielkanocnych, to jest bab różnego rodzaju, placków, mazurków, oraz różnych innych ciast drożdżowych i nie drożdżowych (…)(https://www.pbc.rzeszow.pl/dlibra/publication/9176/edition/8485).
Kilkadziesiąt receptur na drożdżowe babki i mazurki spisała też Wincenta Zawadzka („Kucharka litewska”, 1874 r. ; https://www.pbc.rzeszow.pl/dlibra/publication/9072/edition/8384).

Dla miłośników rękodzieła zainteresowanych pisankami lektura obowiązkowa to III tom monografii "Huculszczyzna" z 1904 roku (https://www.pbc.rzeszow.pl/dlibra/publication/2431/edition/2271) prezentujący na kilkunastu (s. 229-243) stronach sposoby przygotowywania naturalnych farbek do jaj oraz przykłady „wypisywanych” na nich woskiem misternych wzorów wziętych „ze świata roślinnego, ze zwierzęcego, przyrządów, ubrania, haftów itp.”. Autor omawia tam także symbolikę huculskich pisanek oraz związane z nimi legendy i przesądy.

Fotografie Jerzego Wygody z cyklu „Wielkanoc z turkami” wykonane w latach 2009-2011 na terenie powiatu przeworskiego przypominają z kolei tradycję malowniczych straży grobowych, zwanych „turkami”, która - jak podają źródła - sięga w Polsce południowo-wschodniej, połowy XVIII stulecia (https://www.pbc.rzeszow.pl/dlibra/publication/9891#structure).

Marta Biały

Dział Komputeryzacji Procesów Bibliotecznych 
WiMBP w Rzeszowie