Wojewódzka i Miejska Biblioteka Publiczna w Rzeszowie

„Nie tylko krywulka” : wystawa, spotkanie i warsztaty rękodzielnicze z Eweliną Matusiak-Wyderką - relacja

„Nie tylko krywulka” :  wystawa, spotkanie i warsztaty rękodzielnicze
z Eweliną Matusiak-Wyderką 

W ramach Europejskich Dni Dziedzictwa 2019 odbywających się pod hasłem „Polski splot”, Wojewódzka i Miejska Biblioteka Publiczna w Rzeszowie zaprosiła mieszkańców Podkarpacia do wspólnego odkrywania tradycji rękodzielniczych polsko-ukraińskiego pogranicza. Projekt „Nie tylko krywulka” realizowany w Rzeszowie w dniach 9-14 września 2019 r. przybliżył wszystkim zainteresowanym jeden z najbardziej kolorowych elementów kultury materialnej grup etnicznych regionu Karpat: biżuterię koralikową.

Przewodniczką po świecie tradycyjnych ozdób Łemków, Bojków i Hucułów była Ewelina Matusiak–Wyderka - artystka-rękodzielnik, właścicielka Pracowni Miodosytnia, członkini Zarządu Uniwersytetu Ludowego Rzemiosła Artystycznego w Woli Sękowej oraz Stowarzyszenia Twórców „Bres”, która od blisko dwudziestu lat zajmuje się tworzeniem ozdób koralikowych wzorowanych na dawnej biżuterii karpackiej. Swoje umiejętności doskonaliła, m.in. pod mistrzowskim okiem Darii Boiwki z Komańczy oraz Andrieja Bobyka z Ukrainy, a w jej pracowni - obok opartych na dokumentacji etnograficznej replik tradycyjnych naszyjników - powstaje także współczesna biżuteria inspirowana regionalnym wzornictwem.

Splecione jej dłońmi wielobarwne karpackie krywulki, sylianki i gerdany połyskiwały w gablotach wystawienniczych w budynku głównym Wojewódzkiej i Miejskiej Biblioteki Publicznej w Rzeszowie od 9 do 14 września 2019 r. Uzupełnieniem ekspozycji były - dostępne na co dzień w zbiorach bibliotecznych - bogato ilustrowane publikacje lokalnych wydawców poświęcone kulturze materialnej Łemków, Bojków i Hucułów (zawierające m.in. reprodukcje wyjątkowych przedwojennych fotografii autorstwa prof. Romana Reinfussa, znawcy polskiej sztuki ludowej i etnografii Karpat).

Osoby szerzej zainteresowane historią i sposobami wyrobu tradycyjnej biżuterii karpackiej mogły spotkać artystkę osobiście: 12 września 2019 r. Ewelina Matusiak-Wyderka opowiedziała o swojej pasji rękodzielniczej i fascynacji karpackimi ozdobami koralikowymi na spotkaniu otwartym.

Uczestnicy spotkania dowiedzieli się, m.in. że wzory i kształty ozdób różniły się w każdym regionie Karpat (łemkowskie krywulki miały szerokość wahającą się od 10-15 do nawet 30-40 cm i okrywały szyje niczym koralikowe kołnierze bądź peleryny, bojkowskie sylianki i drabynki były ich uboższą, węższą, ale równie barwną wersją, zaś huculskie gerdany - długie, zakończone medalionem naszyjniki - zastosowaniem przypominały nieco współczesny krawat), lecz technika pracy była niezmienna: cienka, mocna nić, a na niej nanizane ręcznie – samą igłą bądź z wykorzystaniem specjalnych krosien - setki kolorowych, błyszczących paciorków układających się, dzięki odpowiedniemu krzyżowaniu i przewlekaniu, w skomplikowane wzory. Im szersza ozdoba, im bardziej finezyjny wzór, im misterniejsze wykonanie, tym większy prestiż osoby, która ją nosiła (bo choć po 1860 r. ruszyła fabryczna produkcja szklanych koralików i stały się one powszechnie dostępne, to jednak do tanich nie należały). Kolorystyka używanych paciorków i układane wzory nie były przypadkowe, miały u każdej z grup etnicznych znaczenie symboliczne (np. w łemkowskiej tradycji kolor czarny to ziemia, żółty - słońce, czerwony - ogień, błękitny - niebo, zielony - lasy i pola; elementom krajobrazu odpowiadają zaś - podobnie jak w tradycyjnym hafcie - określone figury geometryczne).

W trakcie spotkania artystka zaprezentowała łemkowską, bojkowską i huculską biżuterię zarówno w formie multimedialnej - na licznych fotografiach, jak też „analogowo”: na szyjach modelek ubranych w tradycyjne bojkowskie i łemkowskie stroje.

W kolejnych dniach - 13 i 14 września 2019 r. - Ewelina Matusiak-Wyderka poprowadziła warsztaty, w trakcie których starsi i młodsi uczestnicy spróbowali stworzyć koralikowe ozdoby własnoręcznie. Praca z igłą, nicią, krosnem, koralikami i łemkowsko-bojkowsko-huculskim wzornikiem pod okiem mistrzyni zakończyła się pełnym sukcesem zarówno w grupie dorosłych, jak i w dziecięco-młodzieżowej: każdy uczestnik wyszedł z biblioteki z samodzielnie utkaną bransoletką.

Organizacja wydarzeń została dofinansowana w ramach Europejskich Dni Dziedzictwa 2019 odbywających się pod hasłem "Polski splot".

 Marta Biały
Pracownia Digitalizacji – Dział Komputeryzacji
Procesów Bibliotecznych WiMBP w Rzeszowie

W mediach:

• https://www.radio.rzeszow.pl/wiadomosci/25013/ozdoby-z-koralikow-na-wystawie-w-rzeszowie
• https://zycierzeszowa-rzeszow.blogspot.com/2019/09/rzecz-o-krywulkach.html?fbclid=IwAR3UQW0DaDPF8S1fCyU2hP3tgNbTdyPyNfvrVo9ZuCuV8VK5rKbDLMZYMMc
• https://www.facebook.com/KurierRzeszowskiGazeta/videos/550617042435594/

-------------------------------------------------------------------

GALERIA