Wojewódzka i Miejska Biblioteka Publiczna w Rzeszowie

W związku z przypadającą w tym roku 105. rocznicą śmierci Stanisława Wyspiańskiego, przygotowana została wystawa prezentująca materiały dotyczące Jego życia i twórczości.

 

Stanisław Wyspiański - dramaturg, twórca nowoczesnego teatru polskiego, poeta, malarz, grafik,  projektant mebli, urodził się 15 stycznia 1869 roku w Krakowie przy ulicy Krupniczej 14, w rodzinie rzeźbiarza Franciszka Wyspiańskiego i Marii z Rogowskich. Gdy miał siedem lat zmarła mu matka, ojciec nie potrafił się nim odpowiednio zająć, dlatego wychowywał się u wujostwa Stankiewiczów. Wyspiański uczył się w gimnazjum św. Anny w Krakowie, gdzie wykłady odbywały się w języku polskim, a dużą wagę przywiązywano do nauki historii Polski i historii literatury polskiej. W czasie pobytu w szkole zaprzyjaźnił się m. in. z Lucjanem Rydlem, Stanisławem Estreicherem, Józefem Mehofferem.

W 1887 roku zapisał się na wydział filozoficzny Uniwersytetu Jagiellońskiego, był słuchaczem wykładów z historii, historii sztuki i literatury. Rozpoczął również studia malarskie w Szkole Sztuk Pięknych w Krakowie, której dyrektorem był w tym czasie Jan Matejko.
 

W latach 1890-94 przebywał za granicą, głównie w Paryżu, gdzie zainteresował się twórczością  nabistów, Paula Gauguina oraz drzeworytem japońskim. Od 1897 był członkiem Towarzystwa Artystów Polskich Sztuka. W latach 1898-99 był kierownikiem artystycznym krakowskiego Życia. Od 1898 do 1903 działał m.in. jako malarz-dekorator i inscenizator w Teatrze Miejskim w Krakowie, gdzie od 1901 reżyserował premiery własnych dramatów.            
 

Stanisław Wyspiański chorował przez wiele lat, zmarł 28 listopada 1907 roku. Pogrzeb, który stał się narodową manifestacją, odbył się w Krakowie. Pochowany został w Krypcie Zasłużonych na Skałce.
 

Ulubioną techniką Stanisława Wyspiańskiego był pastel, w którym artysta osiągnął szczególne mistrzostwo (wizerunki dzieci, portrety). Zajmował się też grafiką (m.in. ilustracje do Iliady, winiety i układy graficzne tygodnika krakowskiego Życie oraz publikowanych własnych dramatów). W twórczości plastycznej Wyspiańskiego przeważał portret i pejzaż (m.in. cykl widoków na Kopiec Kościuszki 1904-05). Ważne miejsce w jego działalności zajmowały projekty witraży i polichromii wnętrz: np. w krakowskim kościele Franciszkanów 1897-1905,  w katedrze lwowskiej 1892-94 i wawelskiej 1900-02 (nie zrealizowane). Wyspiański tworzył scenografię i kostiumy do własnych dramatów, projekty dekoracji wnętrz (np. Towarzystwa Lekarskiego w Krakowie), mebli i tkanin, oraz projekty architektoniczne. Był jednym  z twórców programu i praktyki tzw. sztuki stosowanej w Polsce, reformatorem grafiki książkowej. W jego stylu widoczny jest zarówno trwały wpływ Matejki, jak i żywe związki  z secesją (dekoracyjność, charakterystyczna giętka  i kapryśna linia, stylizacje roślinne) i impresjonizmem.

W dziedzinie literatury jeden z największych twórców dramatu, zwłaszcza tragedii. We wczesnych utworach Wyspiańskiego dominowały aspekty metafizyczne (Meleager, Protesilas i Laodamia). Nawiązując do tragedii antycznej, skupiał się m.in. na roli fatum jako głównego motoru akcji osadzonej często w historycznych realiach narodowych (Warszawianka).  W późniejszej jego twórczości, obok historiozoficznej i politycznej polemiki ze współczesnością (m.in. Wesele, Wyzwolenie) pojawił się nurt filozoficznej interpretacji dziejów Polski (Legion, Bolesław Śmiały, Noc listopadowa, Zygmunt August), a także wątków mitologicznych (Powrót Odysa). 
 

Na wystawie zaprezentowano przede wszystkim twórczość plastyczną Stanisława Wyspiańskiego, grafiki z serii: Szkice z podróży, Karykatury, Zielnik, Winiety, zdjęcia witraży, reprodukcje pasteli z portretami i pejzażami.
 

Wystawę można zwiedzać od 2 listopada do 3 grudnia br. w godzinach  otwarcia Biblioteki, przy ul. Sokoła 13.